ေဒါက္တာတီသံျပာ

ေဒါက္တာတီသံျပာ
ေဒါက္တာတီသံျပာ

ေစာတီသံျပာကို (၁၄၈၂)ခုႏွစ္ ပုသိမ္ျမိဳ႔အပုိင္း က်ံဳလာရြာတြင္ ေမြးဖြားသည္။ (၆)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ ဖခင္ေသဆံုး၍ မိခင္၏ ေကၽြးေမြးေစာင့္ေရွာက္မူ႔ျဖင္႔ ႀကီးျပင္းလာခဲ႔ရသည္။ ေစာတီသံျပာသည္ ငယ္စဥ္က မိခင္၏ သြန္သင္မူ႔ကုိ တေသြမတိမ္းနာခံတတ္ေသာ သားလိမၼာတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္ကေလးအရြယ္ကပင္ ကၽြဲေက်ာင္းျပီး ဝမ္းစာရွာေဖြျပီး မိခင္၏ဝန္ထုပ္ကုိ ကူညီထမ္းရြက္ခဲ႔သည္။
ေစာတီသံျပာ (၈)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ က်ဳံလာရြာကို ဓါးျပမ်ားဝင္ေရာက္မီးရႈိ႔သျဖင့္ တစ္ရြာလံုးျပာက်ခဲ့ေလသည္။ ထိုေၾကာင္႔ က်ံဳလာရြာထက္ ပုိမိုလံုျခံဳသည္႔ က်ံဳတာရြာသ႔ို တစ္ရြာလံုးေျပာင္းေရြ႔ေနထိုင္ရေလသည္။ ငယ္စဥ္ကပင္ ၾကည့္တတ္၊ မွတ္တတ္ ေလ့လာစူးစမ္းတတ္ျခင္းႏွင့္ နားလည္လြယ္ကူတတ္ေသာ ေမြးရာပါ ပင္ကုိယ္အရည္အျခင္းမ်ားရွိေသာေၾကာင့္ ဦးေလးေတာ္သူ ဦးေရႊငံုက သူ၏ ေဆးပညာ အရိပ္အရာကုိခံယူေစရန္ ရည္ရြယ္ခဲ့သည္။ ဦးေလးဦးေရြငံုက ေဆးျမစ္မ်ားကုိ တူး၍ မွတ္သားေစေလသည္။ ေစာတီသံျပာလည္း ဦးေလးခုိငး္သမွ်ကုိ ဂရုတစုိက္ ၾကိဳးစားလုပ္ကုိင္ကာ မွတ္သားေစေလသည္။ အဂၤလိမ္ျမန္မာ ပထမစစ္ပြဲးအျပီး၌ ရခုိင္ႏွင့္ တနသၤာရီတိုင္းကုိ အဂၤလိပ္လက္္သို႔ ေပးအပ္လိုက္ရသည္။ ယခုလည္း ေအာက္ျမန္မာျပည္သည္ မင္းေနျပည္ေတာ္၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ႔မွ ကင္းလြတ္ေနသည္။ ထိုေၾကာင့္ ေတာမီးေလာင္ေတာေၾကာင္လက္ခေမွာင္းခတ္ ဆိုသကဲ႔သို႔ လူဆိုးသူခိုး ဓါးျပမ်ား အလြန္ေပါမ်ား၏။ မီးရိႈ႔လုယက္တုိက္ခိုက္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္သူမ်ားဟာ မရႈႏုိင္မရႈိက္ႏုိင္ ျဖစ္ေနၾကရသည္။
ေစာတီသံျပာ (၁၀)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ ဒုတိယစစ္ပြဲျဖစ္လာသျဖင့္ သူတို႔သားအမိမွာ က်ံဳတာရြာတြင္ ဆက္လက္မေနႏိုင္ေတာ့ပဲ ပုသိမ္ျမိဳ႔သို႔ ေျပာင္းေရႊ႔ေနထုိင္ခဲ့ၾကရေလသည္။
ပုသိမ္တြင္ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပဳအဖြဲ႔မွ ဖြင့္လွစ္ေသာ သာသနာေၾကာင္း၌ သူပညာ
သင္ၾကားခြင္႔ရခဲ႔သည္။ ထုိသာသနာေက်ာင္း ကရင္စာကုိ အဓိက ထားသင္ၾကားျပီး ပထဝီ၊
သခ်ၤာ စေသာ ေက်ာင္းစာမ်ားအျပင္ ေတာင္း၊ ပလံုးယက္ျခင္း၊ လက္သမားလုပ္ငန္းစသည္႔ လက္ေတြ႔အသက္ေမြးဝမ္ေက်ာင္း ပညာမ်ားကုိလည္း တြဲဘက္သင္ၾကားေပးသည္႔ ေက်ာင္းလည္း ျဖစ္ေလသည္။ ထုိေက်ာင္းသည္ ေနာက္တြင္ ကိုးဆူ အကယ္ဒမီေက်ာင္း ျဖစ္လာေလသည္။ ထုိစဥ္က သူသင္ၾကားရေသာ ကရင္႔စာမ်ားမွာ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္းသာသနာျပဳအဖြဲ႔မွ ေဒါက္တာေဂ်ာ္နသန္ဝိတ္ (၁၈၃၀)ခုႏွစ္တြင္ တီထြင္ေသာစေကာကရင္စာႏွင့္ (၁၈၄၀)ခုႏွစ္က ဘုန္းေတာ္ၾကီးဘေရတန္ တီထြင္ေသာ ပုိးကရင္စာတို႔ျဖစ္သည္။ ပိုး၊ စေကာစာႏွစ္မ်ိဳးလံုးမွာ ျမန္မာ၊ မြန္ဗ်ည္းအကၡရာအေပၚ အေျခခံထားျခင္းျဖစ္သည္။ အဂၤလိမ္ျမန္မာ ဒုတိယစစ္ပြဲအျပီး မြန္ႏွင့္ ျမန္မာနယ္မ်ားကုိ အဂၤလိမ္စစ္တပ္က သိမ္းပုိက္လိုက္သည့္အခါတြင္ ေမာ္လျမိဳင္၌ အေျချပဳေနေသာ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပဳအဖြဲ႔သည္ ရန္ကုန္သို႔ေျပာင္းေရြ႔ အေျခခ်လိုက္ေတာ႔သည္။ ထို႔ေနာက္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ရွိ ပုသိမ္၊ ျပည္၊ ပဲခူးစေသာ ေဒသမ်ား၌ သာသနာျပဳလုပ္ငန္း စတင္ေဆာင္ရြက္ေနေတာ႔သည္။ သာသနာျပဳလုပ္ငန္းမ်ားမွာ သာသနာျပဳလုပ္ငန္းသက္သက္ မဟုတ္ဘဲ စာေပသင္ၾကားမႈ႔ႏွင့္ ေဆးဝါးကုသမႈ႔မ်ားကိုလည္း ပူးတြဲေဆာင္ရြက္သျဖင္႔ ေဒသခံလူမ်ိဳးမ်ားမွာ စာေပမ်ားတတ္ေျမာက္လာၾကျပီး သာသနာျပဳလုပ္ငန္းအဖို႔လည္း ပုိမို၍ အေျခခိုင္ျမဲလာခဲ႔သည္။
(၁၈၅၄)ခုႏွစ္တြင္ ပုသိမ္ႏွင့္ ဟသၤာတသို႔ သာသနာျပဳမူ႔ စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ႔သည္။ ဓႏုျဖဴျမိဳ႔တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒီအယ္လ္ဘေရတန္ တည္ေထာင္ေသာ သာသနာျပဳေက်ာင္းဖြင႔္ပြဲတြင္္ ေစာတီသံျပာတို႔သားအမိ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ေစာတီသံျပာတို႔သားအမိႏွင္႔ ရန္ကုန္ျမိဳ႔တြင္ ေရာက္ရွိလာေသာ သာသနာျပဳဆရာ မစၥတာဗင္္တန္ဇနီးတို႔ႏွင္႔ ပထမဦးဆံုးေတြ႔ဆံုခဲ႔ပါသည္။ သာသနာျပဳဆရာ မစၥတာဗင္တန္တုိ႔ ဇနီးေမာင္ႏွံသည္ ေစာတီသံျပာ၏ ဖ်တ္လတ္မႈ႔ကို သေဘာက်သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ ဓႏုျဖဴမွ အစည္းအေဝးပြဲျပီးသည္႔အခါ ေစာတီသံျပာကုိ ရန္ကုန္သို႔ေခၚေဆာင္ခဲ့သည္။ ရန္ကုန္မွ တဆင္႔ အေမရိကန္သို႔ ပညာသင္ေခၚေဆာင္သြားရန္ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ မစၥတာဗင္တန္သည္ သာသနလုပ္ငန္းတြင္ မနားမေန ပင္ပန္းမႈဒါဏ္မ်ားေၾကာင့္ (၁၈၅၈) ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ရာ ေစာတီသံျပာ၏ အေမရိကန္သုိ႔ ပညာသင္သြားရန္ အစီအစဥ္မွာ ယာယီရပ္ဆုိင္းသြားခဲ့ရသည္။ သို႔ေသာ္ အၾကပ္အတည္းၾကားထဲကပင္ ဆက္လက္သင္ၾကားသည္႔ ေစာတီသံျပာသည္ လံု႔လဝီရိယရွိျပီး မွတ္ဥာဏ္ေကာင္းသူျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ရွိစဥ္သာသနာျပဳဆရာ မစၥတာအင္ေဂါင္၏ ဇနီးမစၥတာအင္ေဂါင္၏ေက်းဇူးျဖင့္ တီသံျပာအေမရိကန္သို႔သြားရန္ အေၾကာင္းတုိက္ဆိုင္လာျပန္သည္။ မစၥတာအင္ေဂါင္လ္တို႔၏ ဇနီးေမာင္ႏွံမွာ ေမာ္လျမိဳင္ ရန္ကုန္ ႏွင့္ရခိုင္တုိ႔တြင္ အတူတကြ သာသနာျပဳေဆာင္ရြက္ခဲ့ သူမ်ားျဖစ္သည္။ သာသနာျပဳေနစဥ္မွာပင္ မစၥတာအင္ေဂါင္လ္ (၁၈၅၆)ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ႔သည္။ (၁၈၆၅)ခုႏွစ္တြင္ မစၥတာအင္ေဂါင္လ္၏ဇနီး မစၥက္အင္ေဂါင္ အေမရိကန္သို႔ ျပန္လည္အနားယူမည္ျဖစ္ရာ တီသံျပာလည္း လုိက္္ပါခြင္႔ရခဲ႔ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ တီသံျပာသည္ (၂၃)ႏွစ္သာရွိေသးသည္။ ျဖစ္သည္႔နည္းႏွင္႔ အေမရိကန္သို႔ လုိက္လာခဲ႔ရသျဖင္႔ ပထမဦးဆံုးရင္ဆုိင္ရေသာ အခက္အခဲ၊ စားေရးေသာက္ေရးပင္ ျဖစ္ေလသည္။ (၁၈၆၀)ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ျမိဳ႔ျမန္မာအသင္းေတာ္ ဖ႔ြဲစည္းရာတြင္လည္းေကာင္း ထင္းရွားေအာင္ျမင္သူတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ဒုတိယအခက္အခဲမွာပညာသင္ၾကားခြင္႔ရေရးပင္ ျဖစ္ေလသည္။ တီသံျပာ အေမရိကန္သို႔ေရာက္ျပီးေနာက္ ပထမဦးဆံုးနယူးေယာက္တြင္ အေျခခ်ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ေဘာစတြန္းသုိ႔ ေရာက္လာသည္။
သူပထမ ဦးဆံုးလုပ္ရေသာအလုပ္မွာ သတင္းစာေရာင္းေသာ လုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းေနရန္အတြက္ သတင္းစာေရာင္းရင္းေငြေၾကးစုေစာင္းသည္။ ထို႔ေနာက္ မီးရထား ကမၼဏီတခု၌ မီးရထားလမ္း ေဖါက္လုပ္သည့္လုပ္ငန္းတြင္ ေျမတုိင္းစာေရးအျဖစ္ အလုပ္ရသည္။ မီးရထားလမ္းျပီးေသာအခါ မီးရထားလမ္းေပၚ ေက်ာ္ျဖတ္သြားတတ္ေသာ ကၽြဲရိုင္းမ်ားကုိ ပစ္ခတ္ရေသာအလုပ္ ရျပန္သည္။ ဤနည္းျဖင္႔ ေစာတီသံျပာ မိမိေက်ာင္းစရိတ္ကုိ မိ္မိရွာကာ ပညာသင္ၾကားခဲ႔ရာမွ မန္းခ်က္စတာ တကၠသိုလ္၌ တက္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ အလုပ္လုပ္ရင္းမွ ပညာကုိဆက္လက္သင္ၾကားခဲ႔ရာ (၆)ႏွစ္အၾကာ (၁၈၇၁)ခုႏွစ္တြင္ ဝိဇၹာဘြဲ႔ကုိဆြတ္ခူး ရရွိခဲ႔သည္။ ေနာက္ထပ္ႏွစ္ ႏွစ္ဆက္လက္သင္ၾကားခဲ႔ျပီး မဟာဝိဇၹာဘြဲ႔ကုိ ဆက္လက္ရရွိျပန္သည္။ ဘြဲ႔ရျပီးေသာအခါ သူ႔အားအလုပ္ခန္႔ရန္ လုိသူမ်ား အမ်ားအျပားရွိေသာ္လည္း မိမိအမ်ိဳးသားကို ျပန္လည္အလုပ္အေကၽြးျပဳရန္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ထားေသာ တီသံျပာသည္ မည္သည္႔ႏိုင္ငံသား၏ အလုပ္ကိုမွ လက္ခံျခင္းမျပဳခဲ႔ေတာ႔ ဘာသာေရးဆုိင္ရာစာေပမ်ားကုိ
ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။
ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ ျဗိတိသွ်အစိုးရ၏အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားတြင္ သူအေနျဖင္႔ရာထူးရာခံမ်ား ရရွိႏိုင္ေသာ္လည္း မိမိအမ်ိဳးသားအတြက္ သာသနာအလုပ္ျဖင္႔အက်ိဳးျပဳရန္သာ စိတ္ဆံုးျဖတ္ထားသည္။ ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္ေရာက္ျပီးေနာက္ ဦးစြာပထမ ပဲခူးကရင္အထက္တန္းေက်ာင္း ယခု အထက (၁)အလံုတြင္ ေက်ာင္းဆရာဝင္လုပ္သည္။ ထိုေနာက္ မိမိအမ်ိဳးသားအတြက္ စာအုပ္မ်ားကုိ ျပဳစုေရးသားခဲ့ရာစုစုေပါင္း (၂၅)ျပဳစုႏုိင္ခဲ့သည္။ ဤသို႔ မိမိအမ်ိဳးသားအတြက္ ျပန္လည္အက်ိဳးျပဳႏိုင္ခဲ့ေသာ အက်ိဳးထူးၾကီးမွာ သူအားပညာေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚသို႔ ပထမဆံုးတက္ပို႔ေပးခဲ့ေသာ သာသနာျပဳဆရာ ဗင္တန္၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္သာျဖစ္ေၾကာင္း ေဒါက္တာတီသံျပာ မေမ့ခဲ့ေခ်။ ထုိေၾကာင္႔ ေက်းဇူးရွင္အတြက္ သူကုိယ္တုိင္ဦးေဆာင္ျပီး ဗင္တန္ခန္းမေဆာင္ကုိ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ေလသည္။ ဘာသာေရးကုိေဆာင္ရြက္ရင္း တဘက္တလမ္းမွ အမ်ိဳးသားေရးလုပ္ကိုင္ရန္ (၁၈၈၁)ခုႏွစ္တြင္ ေဒါကလူအသင္းကုိ ဦးေဆာင္ဖြဲ႔စည္းခဲ႔သည္။ ခရစ္ယာန္သာသနာျပန္႔ပြားေရးႏွင္႔ စာေပပုိ႔ခ်မႈ႔လုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ ေဒါက္တာတီသံျပာအား ဂိုခ်က္စလားတကၠသိုလ္မွ ဘာသာတရားႏွင္႔ဆုိင္ေသာ ဂုဏ္ထူးပါရဂူ (D-D)ဘြဲ႔ကုိ ထပ္မံခ်ီးျမင္႔ခဲ႔ေလသည္။ ေဒါက္တာတီသံျပာ၏ နာမည္အျပည္႔အစံုမွာ (Thesdine Tha Bya)ျဖစ္သည္။

ကရင့္နုိင္ငံေရးအစ ေဒါက္တာ တီသံျပာက(၄)
ပထမဆံုး မဟာဝိဇၹာဘြဲ ့
ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားေသာ ကရင္အမ်ိဳးသားေခါင္ေဆာင္မ်ားအနက္ ေဒါက္တာတီသံျပာသည္ တစ္ေယာက္ျဖစ္သည္။ ထိုေခတ္ထိုအခါက အေမရိကန္လုိႏိုင္ငံမ်ိဳးတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ားအနက္ ပထမဆံုး မဟာဝိဇၹာဘြဲ႔ကု္ိ ဆြတ္ခူးရရွိသူမွာလည္း သူပဲျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာတီသံျပာသည္ အရပ္အေမာင္း ၆ေပေလာက္ရွိသည္။ မ်က္ႏွာမွာ (၄)ေထာင့္ပံုသ႑ာန္ရွိသည္။ သူသည္ တဘက္တြင္ ေက်ာင္းဆရာျဖစ္၍ တဘက္တြင္ သာသနာအက်ိဳးေဆာင္တစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အလြန္တည္ၾကည္ခန္႔ညားသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ မဟာဝိဇၨာဘ႔ြဲ ျဖင္႔ျပန္လာသူျဖစ္၍ ထိုစဥ္က ျဗတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားက ဌာနဆိုင္ရာ ရာထူးျဖင္႔ ဆြဲေဆာင္ခဲ႔ေသာ္လည္း သူသည္ အလံုရပ္ ပဲခူးကရင္ေက်င္း၏ ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္ႏွင္႔ ျမန္မာနုိင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ႏွစ္ျခင္းအသင္းေတာ္ၾကီး၏ အက်ိဳးေဆာင္းအတြင္းေရးမူး အျဖစ္သာ အမႈေတာ္ကုိထမ္းခဲ့သည္။
ယင္းသို႔ ေက်ာင္းအုပ္အျဖစ္အမႈ႔ထမ္းရင္း တဘက္မွာလည္း ခရစ္ယာန္အက်ိဳးကုိ လုပ္ေဆာင္ေနစဥ္ ဆရာၾကီးသည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာစာေပကုိ ျပဳစုခဲ့သည္။ သူသည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ စာေပျပဳစုမႈအတြက္ ခရစ္ယာန္စာေပေဒါက္တာဘြဲ႔ကုိ ဆြတ္ခူးရရွိသည္ ဆရာၾကီး၏ဘြဲ႔အျပည္႔အစံုမွာ (MADD) ျဖစ္သည္။ သူသည္ ပညာေရးႏွင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးအက်ိဳးကုိ ထမ္းေဆာင္ေနရာမွာ အမ်ိိဳးသားေရးကုိလည္းမေမ႔မေလွ်ာ႔ (၁၈၈၁)ခုႏွစ္၌ သူဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳ လွ်က္ ေဒါကလူေခၚ ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအရံုးကုိ ပထမဆံုး တည္ေထာင္ခဲ႔သူျဖစ္သည္။ ေဒါကလုဟူသည္႔ ကရင္ဘာသာ၏ စကားအသံထြက္မွာ တစ္ေပါင္းတစ္စည္းတည္း တစ္ညီတစ္ညႊတ္ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ယင္းႏွင့္ပါတ္သက္၍ တကၠသိုလ္မ်ား သမုိင္းသုေတသနမွ ထုတ္ေဝေသာ ကုိလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့သမုိင္း အဘိဓါန္စာအုပ္တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထာသည္။ ေကအဲန္ေအ (၁၈၈၁)ေကအဲန္ေအဆုိသည္မွာ ကရင့္အမ်ိဳးသားအစည္းအရံုး၏ အတိုေကာက္အေခၚျဖစ္သည္။ ေကအဲန္ေအကုိ ကရင္လူမ်ိဳးတုိ ့က ေဒါကလုဟု ေခၚသည္။ ေကအဲန္ေအကုိ (၁၈၈၁)ခုႏွစ္တြင္ ဖြဲစည္းခဲ႔သည္။ ပထမဆံုးဥကၠဌမွာ ေဒါက္တာတီသံျပာျဖစ္သည္။ ယင္းေဒါကလု ကရင့္အမ်ိဳးသား အစည္းအရံုးသည္ အိႏၵိယျပည္ ကြန္ဂရက္ဖြဲ႔စညး္ျခင္းထက္ (၂)ႏွစ္ေစာသည္။ အိႏၵယျပည္အမ်ိဳးသား ကြန္ဂရက္ကုိ (၁၈၈၃)ခုႏွစ္တြင္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။

မုဆုိးမသား ကၽြဲေက်ာင္းသား
ေဒါက္တာတီသံျပာ၏ ငယ္စဥ္ဘဝႏွင့္ ၾကီးစြာဘဝမ်ားစြာ ျခားနာမူ႔ၾကီးမားေသာ အိမ္မက္တခု ျဖစ္ခဲ႔သည္။ တီသံျပာကုိ ပုသိမ္ျမိဳ႔က်ံဳလာရြာတြင္ေမြးဖြားသည္။ မိဘႏွစ္ပါးစလံုး စေကာကရင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ သံျပာ (၆)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ သူ၏အေဖ ကြယ္လြန္သြားခဲ႔သည္။ မုဆိုးမမိခင္ၾကီးက မုဆိုမသားေလးကုိ ေစာင့္ေရွာက္ခဲ႔ ရသည္။ သို႔ရာတြင္ သံျပာတုိ႔မိခင္သည္ မည္သည္႔အရာကုိပင္လုပ္ေဆာင္ေစ စည္းကမ္းျဖင့္ စနစ္တက်လုပ္ေဆာင္တတ္သည္။ သံျပာသည္ မုဆိုးမသားျဖစ္ေသာ္ျငားလည္း အစစအရာရာ စနစ္တက်ေနလာခဲ႔ရသူျဖစ္သည္။ သံျပာအရြယ္ေရာက္ေသာ ဦးေလးေတာ္သူ ေဆးဆရာဝန္က တစ္ေန႔တြင္ တူျဖစ္သူ မိမိ္ကဲ႔သို႔ ေဆးဆရာျဖစ္လာေစရန္ ေဆးဘက္ဝင္ ဘယေဆးပင္မ်ားကို တစ္ေန႔တစ္ပင္စီ မွတ္သားေစခဲ႔သည္။ သံျပာ (၈)ႏွစ္သားအေရာက္တြင္ သူတို႔က်ံဳလာရြာ တစ္ရြာလံုးကုိပိတ္ျပီး ဓါးျပအတုိက္ခံရသည္။ သိုျဖင့္၍ သံျပာတုိ႔ သားအမိမွာလည္း က်ံဳလာရြာမွာ မေနရဲေတာ့ပဲ အထုပ္ေလးပုိက္ကာ က်ံဳတာရြာသုိ႔ ေျပာင္းေရြ႔ခဲ႔ရသည္။ က်ံဳတာရြာသည္ ရြာသားေတြညီညြတ္ၾက၍ က်ံဳလာရြာထက္ အထိုက္အေလ်ာက္ ယံုၾကည္မႈရွိသည္။ ယင္းသို႔ျဖင္႔ (၁၈၅၂)ခုႏွစ္ တီသံျပာ (၁၀)ႏွစ္အရြယ္အေရာက္တြင္ အဂၤလိမ္ျမန္မာ ဒုတိယစစ္ပြဲ ျဖစ္လာသျဖင့္ ဓါးျပေတာသူပုန္ရန္က ပုိမိုဆိုရြားလာရာ သံျပာတုိ႔ က်ံဳတာရြာတြင္ ဆက္လက္မေနရဲေတာ႔ဘဲ ပုသိမ္ျမိဳ႔ေပၚသုိ႔ အျပီးအပုိင္ေျပာင္းေရြ႔သြားခဲ့ရသည္။ သူ႔အတြက္ကံေကာင္းသည္ဟု ဆုိရမည္ျဖစ္သည္။ ေန႔စဥ္ ဘယေဆးပင္ကုိရွာေဖြရင္း ကၽြဲေက်ာင္းေနခဲ႔ရေသာ တီသံျပာသည္ ယခု ေက်ာင္းေနခြင့္ရလုိက္ေတာ႔သည္။ သံျပာေနရေသာ ေက်ာင္းအမည္မွာ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္းသာသနာမွ ဖြင္႔လွစ္ထားေသာေက်ာင္း ျဖစ္သည္။ ယင္းေက်ာင္း၏အမည္မွာ ကုိဆူအကယ္ဒမီပင္ျဖစ္သည္။ သံျပာတုိ႔ ပုသိမ္ျမိဳ႔ေပၚသ႔ို ေရာက္ရွိျပီး မၾကာမီမွာပင္ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ဒုတိယစစ္ပြဲက ျပီးဆံုးသြာခဲ႔သည္။ ဤတြင္ ေမာ္လျမိဳင္တြင္ အေျခစုိက္ေနေသာ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္းသာသနာအဖြဲ႔သည္ ျဗိတိသွ်တ႔ို သိမ္းပုိက္လုိက္ေသာ ရန္ကုန္၊ ပုသိမ္၊ ျပည္ႏွင့္ ပဲခူးေဒသသို႔ ခ်ီတက္ေရာက္ရွိလာသည္။ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္းသာသနာအဖြဲ႔သည္ မူလခရစ္ယာန္စာေပျဖန္႔ခ်ီျခင္း၊ ေဟာေျပာပုိ႔ခ်ျခင္း ႏွစ္ျခင္းမဂၤလာေပးျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားကိုေက်ာ္၍ ယခုအခါ စာေပသင္ၾကားျခင္း၊ ေဆးဝါကုသျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားကို သာသနာျပဳလုပ္ငန္းႏွင့္ ဆက္စပ္၍တိုးခ်ဲ႔ လုပ္ေဆာင္လာသည္။ သံျပာ ပထမဦးဆံုးတက္ရေသာ ကိုဆူအကယ္ဒမီေက်ာင္းသည္ ရာသီအလုိက္ေက်ာင္းျဖစ္သည္။ ေတာသူေတာင္သားကေလးမ်ား အလုပ္မရွိေသာ ေႏြရာသီတြင္ ဖြင့္လွစ္ေသာေက်ာင္းမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ ယင္းေက်ာင္းတြင္ သခ်ၤာ၊ ပထဝီ ဘာသာရပ္တို႔အျပင္ ပန္းရံလုပ္ငန္း၊ ျခင္းေတာင္းႏွင့္ ပလံုးယက္လုပ္ငန္းကိုပါ သင္ၾကားေပသည္။ ကရင္စာကုိလညး္ မသင္မေနရသင္ၾကားေပးသည္။

ဘဝအလွည့္အေျပာင္း
(၁၈၅၅)ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ ဧရာဝတီ၌ အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပဳလုပ္ငန္းသည္ အထူးတလည္ စည္ပင္လာေလသည္။ ယခင္က ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚေဒသ၏ သာသနာျပဳလုပ္ငန္းကုိ ပုသိမ္တခုထဲတြင္သာ အေျခစုိက္ကာ ယခုအခါ ဟသာၤတႏွင့္ ဓႏုျဖဴတုိ ့တြင္ တုိးခ်ဲ႔သာသနာနယ္ေျမအျဖစ္ အေျခစိုက္လိုက္သည္ ဓႏုျဖဳေဒသရွိ ကရင္လူးမ်ိဳးမ်ားအတြက္ တိုးခ်ဲ႔သာသနာျပဳလုပ္ငန္းတာဝန္ခံမွာ မစၥတာ ဘေရတန္ (အလံုရပ္ရွိဘေရတန္ဘုရားေက်ာင္းျဖစ္သည္)။
ထုိအခ်ိန္မွ အစပဳ၍ ႏွစ္ျခင္းသာသနာ၏ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ ေဝဖန္ဆန္းစစ္ေသာအားျဖင့္
အလွည့္က်ေဒသအသီးသီးတြင္ တစ္ႏွစ္တစ္ခါ အစည္းအေဝးပြဲးက်င္းပသည္။ ယခုႏွစ္အဖို႔ ဓႏုျဖဴျမိဳ႔တြင္အလွည္႔က်ေနသည္။ ဤတြင္ ရန္ကုန္ ဟသၤာတ ဓႏုျဖဳေဒသအသီးသီးမွ သာသ
နာျပဳေခါင္းေဆာင္းမ်ားႏွင့္ ဓႏုျဖဴအစည္းအေဝးကုိ တက္ေရာက္လာၾကသည္။ ဤဓႏုျဖဴ ႏွစ္ျခင္းခရစ္ယာန္ အစည္းအေဝးၾကီးသည္ပင္ တီသံျပာ၏ဘဝကုိအလွည့္အေျပာင္း ျဖစ္ေစခဲ့ေလသည္။