Mu-Yeh-Peh (ကရင္႔ရာဇ၀င္ထဲက အလွဘုရင္မေလး မူးယယ္ဖဲ)

Mu-Yeh-Peh

ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းသံစဥ္ျပဳစုုခဲ႔သူ ေစာသာေအးႀကီး

 

ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းသံစဥ္ျပဳစုုခဲ႔သူေစာသာေအးႀကီး

၁၉၃၀-၄၀ ခွႏွစ္မ်ားတြင္ ကရင္ႏွစ္သစ္ကူးေန႔၊ ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္း၊ ကရင္အမ်ဳိးသားအလံေတာ္ ေပၚထြန္းေရးအတြက္ "ေဒါကလူ" ၏ဥကၠဌျဖစ္သူ ဆရာစံေဘာ္က အစီအစဥ္ျပဳလုပ္၍ ေတာင္းဆိုရရွိခဲ႔သည္။
ထိုသို႔ေတာင္းဆိုရရွိခဲ႔ေသာ အခြင္႔အေရး(၃)ခုအနက္ ကရင္အမ်ဳိးသားတစ္ရပ္လံုးကိုကိုယ္စားျပဳေသာ ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းသည္လည္း အေရးပါလွေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းကို ေစာစံဘႏွင္ေစာသာေအးႀကီးက ေရးသားတင္ျပခဲ႔ရာ "ေဒါကလူ" အသင္းႀကီးမွ ကရင္အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားက လက္ခံအတည္ျပဳလိုက္သျဖင္႔ ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းဟူ၍ ေပၚေပါက္လာခဲ႔သည္။

ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္း
(အေရွ.ပိုးကရင္စာသားၿဖင့္)
ယု္ဖႜံဳဆိုဒ္ ယ္ုေ၀႔ေဟွး
ဆ္ုလ္ုအ္ုေဟွ၀္ေဍာဟ္ထုက္
ယ္ုအဲေဍာဟ္ဏ္ု
ဏ္ုအဲဆ္ုတ၀္ဆ္ုလံင္
ဖႜံဳမုဲဏ္ုအဲထုင္ဆိုင္႔
ဏ္ုဆ္ုအ္ုေဟွ၀္ကို၀္႔မိင္ဏွ္
ယ္ုအဲေဍာဟ္မာၟ

(အေနာက္ပိုးကရင္စာသားၿဖင့္)
ယဖ်ိဨဆဵံဩယ၀႔ဈဧ့
ပွလဵအဂ႔ဩဒိဵထုှ
ယအဲဵဒိဵနဵဩ
နအဲဵဆဵတီဩဆဵလီဨ
ပွမံြဩနအဲဵထိးဆဵႚ
နဆဵအဂ႔ဨကိ႞မိဨနီဵ
ယအဲဵဒိဵမှ

(စေကာကရင္စာသားၿဖင့္)
ယပွၯကလုာ္ယဲဧဿ
ပွၯလဿအဂ႔ၯကတဿဿ္
ယအဲဢ္ဒိဢ္နၯ
နအဲဢ္တဿ္တီတဿ္လိၯ
တမွံၯနအဲဢ္တူဿ္လိာ္
နတဿ္အဂံၯကိးမိႜ
ယအဲဢ္ဒိဢ္မး.

(ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းအဓိပၸာယ္)
အို...ကြ်ႏု္ပ္ ကရင္အမ်ဳိးသားအေပါင္းတို႔
အေကာင္းဆံုးသူအသင္႔အား
ကြ်ႏု္ပ္ အလြန္ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏုိးပါ၏။
အသင္သည္ေျဖာင္႔မတ္ျခင္းကိုျမတ္ႏုိးတတ္၏
ဧည္႔၀တ္ေက်ပြန္တတ္သူလည္းျဖစ္ပါ၏
သင္၏ေကာင္းျခင္းအျဖာျဖာကို
ကြ်ႏု္ပ္ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏုိးလွေပသည္။

(ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းသံစဥ္ျပဳစုုခဲ႔သူေစာသာေအးႀကီး၏ ဘ၀ျဖစ္စဥ္မွတ္တမ္း)

လ ၁၉၀၂ခုႏွစ္တြင္ ပုသိမ္ၿမိဳ႔နယ္၊ မႀကီးလဟာေက်းရြာတြင္ ေမြးဖြားခဲ႔သည္။
လ ၁၉၂၂ခုႏွစ္တြင္ ပုသိမ္ၿမိဳ႔၊ တိုင္တစ္ရာအထက္တန္းေက်ာင္းတြင္ (၁၀) တန္းေအာင္ျမင္ခဲ႔သည္။
လ ၁၉၂၄ မွ ၁၉၂၇ခုႏွစ္အထိ ရန္ကုန္ဂ်က္ဆင္ေကာလိပ္တြင္ I.Sc ေအာင္ၿပီး B.Sc (ပ)ႏွစ္အထိ သင္ၾကားခဲ႔သည္။

လ ၁၉၂၈ မွ ၁၉၃၂ခုႏွစ္အထိ မႏၲေလးစိုက္ပ်ဳိးေရးေကာလိပ္တြင္ ဘြဲ႔ရေက်ာင္းၿပီးသည္အထိ ပညာသင္ၾကားခဲ႔သည္။
လ ၁၉၃၃ မွ ၁၉၄၀ခုႏွစ္အထိ ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္စိုက္ပ်ဳိးေရးၿမိဳ႕အုပ္အျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ႔သည္။
လ ၁၉၄၁ မွ ၁၉၄၆ခုႏွစ္အထိ ပုသိမ္ခရုိင္စိုက္ပ်ဳိးေရး၀န္ေထာက္အျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ႔သည္။

လ ၁၉၄၇ မွ ၁၉၅၇ခုႏွဏ္အထိ ႏုိင္ငံေတာ္ ေကာက္ပဲသီးႏွံေရာင္း၀ယ္ေရးအဖြဲ႔ (SAMB) တြင္အမႈေဆာင္အရာရွိ (E.O) အျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ႔သည္။
လ ၁၉၅၉ခုႏွစ္၊ အသက္ (၅၇)ႏွစ္တြင္ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္၊ ေရတြင္းေရကန္ရြာတြင္ ကြယ္လြန္သည္။ ကရင္အမ်ဳိးသားသီခ်င္းသံစဥ္ကို ေစာစံဘႏွင္႔အတူျပဳစုခဲ႔သည္။

ကရင္တစ္မ်ဳိးသားလံုးစည္းလံုးညီညြတ္ေရးျပႆနာမ်ား

တစ္ခ်ိန္တုံးက အေတာ္ပင္စည္းလံုးညီညြတ္ခဲ႔ေသာ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ကၽြႏု္ပ္တို႔လက္ထက္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ စည္းလံုးမႈအေတာ္ပင္ ယိုယြင္းလာေၾကာင္း ေလ႔လာသိရွိရသည္။

တို႔ကရင္လူမ်ဳိးေတြ ျပန္လည္စည္းလံုးညီညြတ္ဖို႔အတြက္ ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ ကိုယ္ကရင္ျဖစ္ရတာကို ဂုဏ္ယူတတ္ရမည္။ ဂုဏ္ယူႏုိင္ရပါမည္။ ဒီကေန႔ အေျခအေနအရ ကရင္လူမ်ဳိးေတြရဲ႔ အေနအထားကို ၾကည္႔ရသည္မွာ အားရစရာမရွိဘူးလို႔ ေျပာရမွာ ျဖစ္ပါသည္။ ကရင္တခ်ဳိ႔လည္း ဒီလိုခံစားခ်က္မ်ဳိးရွိတာ ေတြ႔ရပါသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ ကိုယ္ကရင္လူမ်ဳိးျဖစ္ရတာကို ဂုဏ္ယူရမွန္း သိတဲ႔အခ်ိန္မွာ ကရင္အမ်ဳိးသားေတြရဲ႔ အသိနဲ႔ဘ၀ဟာ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ ျမင္႔မားတိုးတက္လာဖို႔လိုပါတယ္။ ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ ကိုယ္ကရင္လူမ်ဳိးျဖစ္ရတာကို ဂုဏ္ယူတတ္ေအာင္ ကရင္ေတြရဲ႔ လူမႈဘ၀ကို မွန္မွန္ကန္ကန္သိလာမွ အဲဒီအသိက ကရင္တစ္မ်ဳိးသားလံုးရဲ႔ ဘ၀နဲ႔အျမင္ကို ေရွ႔တန္းေရာက္ေအာင္တြန္းပို႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ကၽြႏု္ပ္တို႔ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ မူလကတည္းက စည္းလံုးညီညြတ္ေသာ လူမ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။ ''၀ံသာႏုရကၡိတတရား'' ဆိုတဲ႔စကားကို မၾကားဘူးၾကေပမဲ႔ မိမိလူမ်ဳိးကို မိမိေစာင္႔ေရွာက္ရမည္ ဆိုတာကို ကိုယ္တိုင္သိၿပီး ကိုယ္တိုင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္တဲ႔ လူမ်ဳိးေတြျဖစ္တယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ ကိုယ္႔လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္းကိုပဲ လက္ထပ္ထိမ္းျမားၾကတယ္။ ေမာင္ႏွမ၀မ္းကြဲအထိ အခ်င္းခ်င္းလက္မထပ္ၾကရဘူး။ ေမာင္ႏွမ သံုး၀မ္းကြဲၿပီဆိုရင္ေတာ႔ လက္ထပ္ယူၾကတယ္။ အေဖႏွင္႔ အေမဘက္မ်ဳိးေတြဟာ သိပ္ၿပီးေသြးေ၀းသြားလွ်င္ သူစိမ္းေတြလို ျဖစ္သြားႏုိင္တာမို႔ နီးစပ္ေအာင္ ျပန္ၿပီးလက္ထပ္ေပးၾကတယ္။ ကရင္လူမ်ဳိးေတြမွာ ဒီအေျခခံေတြက ရွိေနခဲ႔ၿပီျဖစ္တဲ႔အတြက္ အျမဲစည္းလံုးေနေသာ လူမ်ဳိးျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုလိုခ်င္ပါတယ္။

ကရင္လူမ်ဳိးေတြရဲ႔ အခ်င္းခ်င္းအိမ္ေထာင္ခ်ေပးတဲ႔နည္းသည္ အမ်ဳိးကိုထိန္းသိမ္းၿပီး စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ျခင္းျဖစ္သလို တစ္မ်ဳိးသားလံုး၏ ညီညြတ္ေရးကိုၾကေတာ႔ ကိုးကြယ္တဲ႔ဘာသာက ထိန္းထားျပန္ပါသည္။ ဘိုးဘြားတို႔၏ ေျပာျပခ်က္အရ ကၽြႏု္ပ္တို႔ ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ မူလက နတ္ကိုပဲကိုးကြယ္ၾကၿပီး ေနာက္ပိုင္းက်မွ ဒီေန႔ကိုးကြယ္ေနၾကတဲ႔ ဘာသာေတြကို ကူးေျပာင္းကိုးကြယ္ၾကပါသည္။ ေရွးေခတ္က ကရင္ေတြရဲ႔ ထံုးဓေလ႔နဲ႔ ကိုးကြယ္မႈေတြေၾကာင္႔ ကရင္ေတြဟာ စည္းလံုးညီညြတ္ခဲ႔ၾကတယ္။ ဗမာနဲ႔မြန္ဘုရင္ေတြရဲ႔လက္ေအာက္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ခံေတြအျဖစ္ ေနၾကရေပမဲ႔ ဗမာ၊ မြန္ေတြနဲ႔ ဘာမွျပႆနာမျဖစ္ခဲ႔ဘူး။ ျပႆနာကိုေရွာင္တတ္တဲ႔ လူမ်ဳိးျဖစ္တဲ႔အတြက္ ကရင္လူမ်ဳိးေတြရဲ႔ဘ၀ဟာ ေအးၿငိမ္းတယ္။ လူမႈေရးဘ၀ တိုးတက္မႈအပိုင္းၾကေတာ႔ နိမ္႔က်တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။

ဒီလိုစည္းစည္းလံုးလံုးနဲ႔ ေအးေအးၿငိမ္းၿငိမ္းေနခဲ႔ၾကတဲ႔ ကရင္ေတြဟာ အဂၤလိပ္ေတြ ဒီေျမေပၚေျခခ်တဲ႔အခ်ိန္ကစၿပီး စည္းလံုးညီညြတ္ေရးဟာ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ယိုယြင္းပ်က္စီးလာပါသည္။ အဂၤလိပ္ေတြဟာ ကရင္ေတြကို ပညာတတ္ေတြျဖစ္ေအာင္ စာေတြသင္ၾကားေပးတယ္။ ကရင္စာေပကို တီထြင္ေပးခဲ႔တယ္။ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္းလုပ္ငန္းေတြမွာလည္း ပါ၀င္ႏုိင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ႔တယ္။ ဒါကိုၾကည္႔ျခင္းအားျဖင္႔ မွားသည္၊ မွန္သည္ကိုေတာ႔ ေျပာလို႔မရပါ။ ကရင္စာေပကို တီထြင္ေပးလိုက္တဲ႔အတြက္ အဂၤလိပ္ေတြကို ေက်းဇူးတင္ရမလို၊ သူတို႔ရဲ႔လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ကိုလည္း သံသယျဖစ္မိပါသည္။

ကၽြႏု္ပ္တို႔ကရင္လူမ်ဳိးေတြဟာ ေရွးေရွးကာလထဲက ဘုရားကိုကိုးကြယ္လာခဲ႔ၾကတဲ႔ သူေတြပါ။ အဂၤလိပ္တို႔က မသိသလိုလုပ္ၿပီး ကရင္တို႔ရဲ႔ ကိုးကြယ္မႈကို ယဇ္နတ္ပူေဇာ္တယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဘိုးဘြားတို႔က ဘုရားအလုပ္၊ တရားအလုပ္ လုပ္ၾကတဲ႔အခါမွာ ျပင္ပ ပေယာဂေတြ မေႏွာင္႔ယွက္ႏုိင္ေအာင္ ေကၽြးေမြးျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ကိုးကြယ္တာမဟုတ္ပါ။ အဂၤလိပ္တို႔က အခ်ဳိ႔ေသာကရင္လူမ်ဳိးေတြကို ဘုရားသခင္နဲ႔ထိေတြ႔ႏုိင္ေအာင္ လုပ္ေပးခဲ႔သည္။

အဂၤလိပ္တို႔က ကက္သလစ္ေကာင္းတယ္၊ မက္သဒစ္ေကာင္းတယ္၊ ဘက္ပ္တစ္ေကာင္းတယ္၊ စေနသင္းေကာင္းတယ္ ဆိုၿပီး တစ္ခုၿပီးတစ္ခု ယူလာၾကသည္။ ကရင္ေတြကလည္း အမွန္ေျပာၿပီး အမွန္လုပ္ၾကတဲ႔လူေတြ ျဖစ္တဲ႔အတြက္ သူတို႔ေျပာတာကို ယံုၿပီးအထင္ႀကီးခဲ႔သည္။ ခုေတာ႔ အျမဲတမ္းလိုလို စည္းလံုးညီညြတ္ခဲ႔ၾကတဲ႔ ကရင္ေတြဟာ အကြဲကြဲအျပားျပား ျဖစ္ကုန္ၾကသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးေတြမွာ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈ မတူညီဘဲရွိၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုအေၾကာင္းမ်ဳိးႏွင္႔ ၾကံႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ ''နင္ဟာခရစ္ယာန္ကို ရွိခိုးတဲ႔သူလား၊ ဗုဒၶကိုရွိခိုးတဲ႔သူလားလို႔'' ေမးတဲ႔အေမးမ်ဳိးဟာလည္း အထင္အျမင္လြဲၿပီး ျပႆနာျဖစ္တတ္တာမို႔ ေရွာင္သင္႔ပါတယ္။ မိမိႏွစ္ၿခိဳက္ကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာႀကီးကို လိုလားေသာေၾကာင္႔ အျခား ဘာသာမတူေသာသူတစ္ေယာက္အား ''ဒို႔ဘာသာထဲ၀င္ပါလား'' ဆိုတဲ႔အသံုးအႏႈန္းဟာ ဆက္ဆံေရးကို ပ်က္ျပားေစႏုိင္ပါသည္။

ဒါကိုၾကည္႔ျခင္းအားျဖင္႔ ကရင္လူမ်ဳိးေတြရဲ႔ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးဟာ အဂၤလိပ္ေတြ ျမန္မာျပည္ထဲ ၀င္ေရာက္လာတဲ႔အခ်ိန္ကစၿပီး ယိုယြင္းပ်က္စီးလာတယ္လို႔ ဆိုရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြက ပညာရွင္ေတြျဖစ္တယ္။ ေတာ္တယ္။ သူတို႔ ျမန္မာျပည္ကို လာၾကတဲ႔အခါမွာ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူ၊ ကိုးကြယ္မႈဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူ၊ ျမန္မာအေရးကၽြမ္းက်င္သူ၊ ကရင္အေရးကၽြမ္းက်င္သူ ဆိုၿပီး ပါလာၾကတယ္။ ဒီေတာ႔ သူတို႔ဟာ တစ္ကယ္တမ္း ကရင္ေတြကိုခ်စ္တယ္ဆိုရင္ ကရင္လူမ်ဳိးရဲ႔ ေရရွည္အက်ဳိးအတြက္ တစ္ခုတည္းေသာစာေပကိုသာ တီထြင္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အခုေတာ႔ သူတို႔က ကရင္စာေပအမ်ဳိးမ်ဳိးကို တီထြင္ေပးခဲ႔သည္။ အဲဒီအခ်ိန္တံုးက ကၽြႏု္ပ္တို႔ကရင္လူမ်ဳိးမွာ ''ဖလံု'' စာေပဆိုတာ ရွိေနႏွင္႔ၿပီးျဖစ္တယ္။ မြန္စာေပကို အေျခခံထားတဲ႔ ကရင္စာေပဟာ အသံစံုတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒီစာေပကို အဂၤလိပ္ေတြက ဘာလို႔မေဖာ္ထုတ္ရတာလဲ။ သူတို႔သာလွ်င္ ကရင္လူမ်ဳိးေတြအတြက္ ကယ္တင္ရွင္ျဖစ္တယ္ ဆိုတဲ႔အခ်က္ကို ပါးစပ္ကမေျပာထုတ္ဘဲ သိသြားေအာင္လုပ္ျခင္းဘဲျဖစ္သည္။ အခုေတာ႔ စာေပ (၃) ခုကြဲသြားၿပီ။ ေနာက္ထပ္အကြဲႀကီးကြဲသြားဖို႔ သမိုင္းဆိုင္ရာအခ်ိန္ပိုင္းက ေစာင္႔ေနလ်က္ရွိပါသည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင္႔ ဆိုရလွ်င္ စာေပမ်ားတာဟာ မေကာင္းဘူးလို႔ေျပာရင္ လံုေလာက္ၿပီ ထင္ပါတယ္။ ''တစ္ခုထဲကိုျမဲျမဲကိုင္'' ဆိုတဲ႔ ပံုျပင္ေတြလည္း ရွိေနၿပီးျဖစ္သည္။ ဒါေၾကာင္႔ တစ္မ်ဳိးတည္းေသာစာေပကို တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ လိုအပ္တာအမွန္ပင္။ ဒီလိုမွမဟုတ္ရင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ႏွင္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ ကရင္အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ကရင္ဘ၀ေပ်ာက္ကြယ္သြားဖို႔ရွိတယ္လို႔ ထင္ပါသည္။ တစ္ခုတည္းေသာ စာေပျဖစ္ေပၚလာမယ္ဆိုလွ်င္ ကရင္လူမ်ဳိးေတြ တစ္ေန႔တစ္ျခား ပိုစည္းလံုးလာမည္ ျဖစ္ပါသည္။
(မွတ္ခ်က္။ ။မွတ္သားမိေသာ ဘိုးဘြားမိဘတို႔ေျပာျပခ်က္အရ ျပန္လည္ေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္သည္။)

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ စက္တင္ဘာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသို႔ ေရာက္မည္

.

( ဓာတ္ပံု Atlantic Council Web site
Atlantic Council မွခ်ီးျမႇင့္ေသာ ကမာၻ႔ႏုိင္ငံသားဆု၊ (Global Citizen Award) ဆုရွင္မ်ား။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ Henry Kissinger, Sadako Ogata, Quincy Joines )

အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ NLD ပါတီဥကၠ႒၊ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဟာ စက္တင္ဘာလအတြင္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဆီ လာေရာက္ဖို႔ ရွိပါတယ္။

အေမရိကန္ အေျခစိုက္ Atlantic Council က ေပးတဲ့ တတိယ အႀကိမ္ေျမာက္ “ကမာၻ႔ႏုိင္ငံသား” ဆုလို႔ဆိုရမယ့္ “Global Citizen Award” ကို လက္ခံရယူဖို႔အတြက္ လာေရာက္မွာျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း Atlantic Counci...l ရဲ႕ ေျပာေရး ဆိုခြင့္ရွိသူ အမ်ဳိးသမီး တာလင္းန္ အာနာနီယန္ (Taleen Ananian) က ဗီြအိုေအကုိ အတည္ျပဳေျပာဆိုပါတယ္။ ဆုေပးပြဲအခမ္းအနားကို စက္တင္ဘာလ ၂၁ ရက္ေန႔က်ရင္ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပမွာပါ။

ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးအတြက္ သႏၷိ႒ာန္အခုိင္အမာနဲ႔ လုပ္ေဆာင္မႈ၊ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ လူသားဂုဏ္သိကၡာ တို႔ရဲ႕ ႏုိင္ငံတကာ အမွတ္ သေကၤတျဖစ္မႈတို႔အတြက္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ဒီဆုခ်ီးျမႇင့္တာျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္း Council ရဲ႕ ထုတ္ျပန္ခ်က္ထဲ မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔အတူ ဆုခ်ီးျမႇင့္ဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခံရသူေတြထဲမွာေတာ့ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းႀကီး ေဟာင္း ဆဒကို႔ အိုဂတ (Sadako Ogata)၊ အေမရိကန္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေဟာင္းနဲ႔ ႏိုဘဲလ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ဟန္နရီ ကစ္ဆင္းဂ်ား (Henry Kissinger)၊ အေမရိကန္ဂီတသမားနဲ႔ လူသားအေရး လႈပ္ရွားသူ ကြင္စီ ဂ်ဴံးစ္ (Quincy Joines) တို႔ လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က ဆုရွင္တဦးျဖစ္ၿပီး အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ေငြေၾကးရန္ပံုေငြအဖြဲ႔ IMF ရဲ႕ အမႈေဆာင္ၫႊြန္ၾကားေရး မႉး ခရစၥတင္းန္ လာဂါ့ဒ္ (Christine Lagarde) က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကုို ဆုေပးအပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

Atlantic Council ကို အတၱလန္တိတ္သမုဒၵရာ တဖက္တခ်က္မွာရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြအၾကား ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈ နဲ႔ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးတို႔ကို တိုးျမႇင့္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ ရည္ရြယ္ၿပီး ပါတီစြဲ မရွိတဲ့အဖြဲ႔တဖြဲ႔အျဖစ္ ၁၉၆၁-၆၂ ခုႏွစ္က ဖြဲ႔စည္းခဲ့ တာပါ။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဟာ ဇူလိုင္လ ၂၂ ရက္ေန႔ကေန ၂၇ ရက္ေန႔အထိ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ၀ါရွင္ တန္ ဒီစီၿမိဳ႕ေတာ္မွာ က်င္းပမယ့္ ၁၅ ႀကိမ္ေျမာက္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးဆုိင္ရာ ႏိုင္ငံတကာ ညီလာခံရဲ႕ ဇူလိုင္လ ၂၆ ရက္ေန႔ အစီအစဥ္တခုမွာလည္း ဗီြဒီယိုကေနတဆင့္ မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားဖို႔ရွိပါတယ္။

စက္တင္ဘာလမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဆီ လာေရာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ရာစုႏွစ္ေလးပံုတပံုနီးပါး အတြင္း ပထမဆံုး အေမရိကန္ခရီးစဥ္ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီ့မတိုင္ခင္ကေတာ့ ျမန္မာ့ အိမ္နီးခ်င္း ထိုင္းႏုိင္ငံနဲ႔ ဥေရာပႏုိင္ငံတခ်ဳိ႕ဆီ ခရီးထြက္ခဲ့ပါေသးတယ္။
 

၆၅ ႏွစ္ေျမာက္ အာဇာနည္ေန႔ အထိမ္းအမွတ္ ဥၾသဆဲြျခင္း အခမ္းအနား

Burma VJမွ
၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လ ၁၉ ရက္ေန႔မွာ က်ေရာက္တဲ့ ၆၅ ႏွစ္ေျမာက္ အာဇာနည္ေန႔ အခမ္းအနားမွာ က်ဆုံးသြားၿပီျဖစ္တဲ့ အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားကုိ ေအာက္ေမ့ သတိရတဲ့အေနနဲ႔ ဝမ္းနည္းျခင္း အထိမ္းအမွတ္ ၁ မိနစ္တိတိ ဥၾသဆဲြအခမ္းအနားကုိ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ ေရႊဂုံတုိင္ရုံးခ်ဳပ္မွာ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး အဖဲြ႕ခ်ဳပ္ အဖဲြ႕ဝင္ေတြ၊ ျပည္သူလူထုေတြနဲ႔ ဒီမုိကေရစီေရး စိတ္ဝင္စားတဲ့ လူငယ္ေတြ အမ်ားအျပား တက္ေရာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား က်ဆုံးသြားသည့္ နံနက္ ၁၀း၃၇ မိနစ္ တိတိ အခ်ိန္တြင္ ဝမ္းနည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္ ၁ မိနစ္ ဥၾသဆဲြတဲ့ အခမ္းအနား ျပဳလုပ္ေနစဥ္အတြင္း အမ်ားျပည္သူလူထုႏွင့္ ယာဥ္သြားယာဥ္လာမ်ားမွ မိမိတုိ႔ ေရာက္ရွိရာ ေနရာမ်ားတြင္ ရပ္တန္႔၍ ဂါရဝျပဳ အေလးျပဳခဲ့ၾကၿပီး ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားမွ ဝမ္းနည္းျခင္း အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ကားဟြန္းမ်ားကုိ ၿပဳိင္တူတီးမႈတ္ၿပီး ဂုဏ္ျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

ကရင္႔ရုိးရာဒံုးအက

ကရင္႔ရုိးရာဒံုးအက
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ဘ၀ ကရင္လူမ်ိုးတို႔၏ အလွကို ထင္ဟပ္ေဖာ္က်ဴးေသာ အကတစ္မ်ဳိးကို ျပပါဟုဆိုလွ်င္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ ျမတ္ႏုိးခင္တြယ္ေသာ ဒံုးအကကိုျပရေပလိမ္႔မည္။ ဒံုးအကသည္ စုေပါင္း၍ သြက္လက္ျမဴးၾကြေသာ စည္းလံုးညီညြတ္မႈကို အေျခခံသည္႔အကျဖစ္သည္။ ကရင္လူမ်ုိးတို႔ ညီညြတ္ေသာ အစဥ္လည္းတက္ၾကြေသာ စိတ္ဓာတ္ကို ဒံုးအကတြင္ ျမင္ေတြ႔ႏုိင္သည္။ တက္ၾကြညီညြတ္ေသာ လူမ်ဳိး၏ ျမဴးၾကြလႈပ္ရွားေသာ အကဟူ၍ ဆိုႏုိင္သည္။

ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုႏွင္႔ဒံုး အက
ကမၻာေပၚရွိ တိုင္းျပည္ႏုိင္ငံအသီးသီးမွ လူမ်ဳိးအသီးသီးတို႔သည္ ကိုယ္ပိုင္ ယဥ္ေက်းမႈအကမ်ား ရွိၾကသည္။ ႏုိင္ငံႏွင္႔ လူမ်ဳိးကိုလိုက္၍ ယဥ္ေက်းမႈအရ ကိုယ္ပိုင္အကမ်ား၊ တူရိယာမ်ားလည္းရွိၾကေပသည္။ ယင္း ကိုယ္ပိုင္အက ယဥ္ေက်းမႈကို အမ်ဳိးသားဟန္၊ အမ်ဳိးသားမာန္တို႔ျဖင္႔ ထိန္းသိမ္းျခင္းျမွင္႔တင္ျခင္း ျပဳၾကကုန္သည္။

ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္လည္း ရုိးရာ ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈျဖစ္သည္႔ ဒံုးအကသည္ လူမ်ဳိးႏွင္႔အတူ တည္ရွိလာခဲ႔သည္။ လူမ်ဳိး၏ ယဥ္ေက်းမႈ ကိုယ္ပိုင္ အေမြအႏွစ္အျဖစ္လည္း အစဥ္အဆက္ ထိန္းသိမ္း၍ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ျခင္း ေခတ္ႏွင္႔စနစ္တို႔ကို ထင္ဟပ္ႏုိင္ေသာ ျမွင္႔တင္ျခင္းကိုလည္း ျပဳျမဲရွိၾကသည္။ ကရင္ဒံုးအကမွာျမဴးၾကြ၍ ကိုယ္၊လက္၊ေျခ၊ ေခါင္း တစ္ကိုယ္လံုး လႈပ္ရွား၍ လ်င္ျမန္စြာ ကခုန္ရသည္။ ပမာႏႈိင္းေသာ္ ကရင္ဒံုးအက၏ လႈပ္ရွားမႈသည္ အေနာက္တုိင္းမွ အေအးဒဏ္မ်ားကာကြယ္ႏုိင္ရန္ ျမဴးတူးလႈပ္ရွားေသာ အကမ်ဳိးႏွင္႔ ဆင္တူသေယာင္ရွိေနေပသည္။

ဒံုးအက၏မူလအစ
ကရင္ဒံုးအကသည္ လူမႈေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို စုေပါင္းေဆာင္ရြက္ရာမွ အစျပဳ၍ျဖစ္ေပၚခဲ႔သည္ဟု ေရွးဘိုးဘြားဘီဘင္တို႔က အဆိုျပဳထားရစ္ခဲ႔ၾကသည္။ ကျခင္း ခုန္ျခင္းမျပဳႏုိင္ခဲ႔သည္႔ အစဦးပိုင္းတြင္ သီဆိုျခင္းကိုစခဲ႔သည္။ ယင္းမွတီးမႈတ္ျခင္း ထို႔ေနာက္သီဆိုျခင္းႏွင္႔ တြဲ၍ တီးမႈတ္ျခင္း ရွိလာ၏။ ထိုသို႔သီဆိုျခင္း တီမႈတ္ျခင္း တြဲလာ၍ မေရွးမေႏွာင္းပင္ ကခုန္ျခင္းကိုပါ တြဲ၍ သီဆိုကခုန္လာခဲ႔ၾကသည္။

သမိုင္းအရ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ပါးမီးယား ကုန္းျပင္ျမင္႔မွ ဆင္းသက္ခဲ႔ဲၿပီး အဆင္႔ဆင္႔ ေျပာင္းေရြ႔လာခဲ႔ရာ ဂိုဘိီသဲကႏၱာရကို ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး တိဗက္ကုန္းျပင္ျမင္႔ အေရွ႔တရုတ္ျပည္ ယန္စီက်န္ျမစ္အနီး ေတာေတာင္မ်ားတြင္ ႏွစ္ပါင္းမ်ားစြာ အေျခစိုက္ ေနထိုင္ခဲ႔သည္ဟုဆိုသည္။ ထိုေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ခဲ႔စဥ္ ေတာင္ယာမ်ားကို အဓိက လုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကသည္။ ေတာင္ယာမွ စပါးရိတ္သိမ္း၍ တလင္းမ်ားတြင္ စပါးမ်ားကို ေျခြခ်နယ္သည္႔အခါ အမ်ဳိးသား အမ်ဳိးသမီးတို႔က ညီညီညာညာ ေတး၊ ကဗ်ာ၊ လကၤာမ်ားကိုသီဆိုၾကသည္။ ထို႔သို သီဆိုရာတြင္ အမ်ဳိးသားအခ်ဳိ႔က ေကာက္ႏွံစပါးသီးႏွံမ်ားကို ပိုမိုေကာင္းမြန္၍ ပိုမိုထြက္ရွိျခင္းကို ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ကခုန္ၾကသည္။

မ်ဳိးမည္ေထြျပား ဒံုးအကမ်ား
ကရင္ဒံုးအကသည္ ေခတ္အလိုက္ လူေနမႈစနစ္ကို ထင္ဟပ္၍ တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာခဲ႔ၿပီး ထိုသို႔ေျပာင္းလဲမႈတြင္ ဒံုးအမ်ဳိးအစားကို လိုက္၍ တည္ရွိေနၾကသည္။ ေခတ္ႏွင္႔ စနစ္တို႔၏ အခိ်န္အခါအရလည္း ဒံုးအမ်ဳိးအစားမ်ားကို ခြဲျခား၍ ေခၚေ၀ၚၾကသည္။

(၁) ေရွးေဟာင္းဒံုးအက (တုင္ၟယွာထူ႔ (သို႔) တုင္ၟယွာၟလု္ဖႜံဳ)
ေရွးဦးဆံုးကာလအားျဖင္႔ စစ္ႀကိဳေခတ္မတိုင္မီအထိ ကျပေသာဒံုးမ်ားကို (တံုယွာလု္ဖႜံဳ) ေရွးဒံုးအကအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ေရွးဒံုအကသည္ ေရွးအခါကပင္ အမ်ဳိးသားႀကီးမ်ားသာ ကျပေလ႔ရွိရာ ယုခုအခါမွာလည္း အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ ၅၀ ရွိ အမ်ဳိးသားတို႔က ေရွးျဖစ္ေဟာင္း ေအာက္ေမ႔ဘြယ္အျဖစ္ ကျပေလ႔ရွိသည္။ အေခၚအေ၀ၚအားျဖင္႔လည္း သက္ႀကီးဒံုးဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ ေခတ္ေပၚဒံုးမ်ားသည္ အပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔သာ ကခြင္႔ရွိေသာ စည္းကမ္းရွိရာ အိမ္ေထာင္က်၍ သီဆိုကျပမႈ ၀ါသနာထက္သန္သူတို႔က သက္ႀကီးဒံုးတြင္ ၀င္ေရာက္ကျပၾကသည္။ ပရိသတ္မ်ားလည္း ယေနတိုင္ ေနရာေပး အားေပးေနဆဲရွိ၏။

(၂) ဇာတ္လမ္းဒံုး (ေခၚ) ဦးေခါင္းစြပ္ဒံုး (တုင္ၟထင္းပံု)
တိရစၧာန္ ဦးေခါင္းရုပ္ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးစြပ္ၿပီး ကေသာဒံုးမ်ားကို ဦးေခါင္းစြပ္ဒံုး ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ေမ်ာက္ဦးေခါင္းစြပ္ဒံုး၊ ကြ်ဲဦးေခါင္းစြပ္ဒံုး၊ သမင္ဦးေခါင္းစြပ္ဒံုးႏင္႔ မိေက်ာင္းဦးေခါင္းစြပ္ဒံုးဟူ၍ ရွိၿပီး အမည္ႏွင္႔ယွဥ္၍ ဇာတ္လမ္း၀တၳဳ ကျပၾကရာတြင္-
(၁) ေမ်ာက္ဒံုး (တုင္ဆ္ုအုဂ္) - ရာမလၡဏာဇာတ္လမ္း
(၂) ကြ်ဲဒံုး (တုင္ၟပု္ဏာ) - နံကရုိင္းကြ်ဲမဇာတ္လမ္း
(၃) သမင္ဒံုး (တုင္ၟထု္ရဲ) - သု၀ဏၰသာမဇာတ္လမ္း
(၄) မိေက်ာင္းဒံုး (တုင္ၟသ္ုမး) - ရွင္ေမြးလြန္းႏွင္႔ မင္းနႏၵာဇာတ္လမ္း
ထို႔အျပင္ ကျပေသာ ဇာတ္လမ္းအရ အမည္နာမတြင္လာေသာ ဒံုးအမ်ဳိးအစားလည္း ရွိေသးသည္။ ဆဒၵန္ဆင္မင္း၀တၳဳခင္း၍ ကျပေသာဒံုးကို (တုင္ကု္ဆင္႔အြာ) ဆင္မင္းဒံုးဟူ၍လည္းေကာင္း ေ၀သႏၱရာ ၀တၳဳခင္း၍ ကေသာဒံုးကို (တုင္၀ိသႏၱ၀္) ဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚဆိုၾကသည္။ ေတမိ၀တၳဳ၊ ေဒြးမယ္ေနာ္ ၀တၳဳမ်ားကိုလည္း သီခ်င္းစပ္ဆို သီကံုးကျပေလ႔ရွိသည္။

(၃) သူ႔သေဘာသူေဆာင္ေသာဒံုး (တုင္ၟစင္ကု္ဍယ္)
ကရင္႔အေခၚ (စင္ကု္ဍယ္) ဆုိေသာစကားသည္ ျဖစ္ခ်င္တာျဖစ္ (သို႔မဟုတ္) သေဘာရွိ ဟူ၍ အဓိပၸာယ္ရသည္။ သိုေၾကာင္႔ ထိုဒံုးကိုကရာတြင္ သီခ်င္းကို ညီညီညာညာ ဆိုၾကေသာ္လည္း ကကြက္တြင္ ကခ်င္တာက ေရႊ႔ခ်င္တာေရႊ႔ ဆုတ္ခ်င္တာဆုတ္ ထခ်င္တာထ ထိုင္ခ်င္တာထိုင္ မင္းသားအက ေဇာ္အက လူျပက္က သန္ရာသန္ရာက၍ သူ႔သေဘာ သူေဆာင္ေနျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြကင္ စည္းက်၍ သီခ်င္းဆံုးေသာအခါ ၿပိဳင္တူရပ္၍ ၿပိဳင္တူလက္ခုပ္တီးၾကသည္။ ထိုအကသည္ ဟာသေျမာက္ေစရန္ အဆိုတစ္မ်ဳိး အကတစ္မ်ဳိးျဖင္႔ ပရိသတ္မ်ား တ၀ါး၀ါးႏွင္႔ သေဘာေတြ႔ မေနာေခြ႔ရေသာ အကျဖစ္သည္။
ၤ
(၄) အမဂၤလာဒံုး (တုင္ၟကု္ေရင္ၟဏီ႔႔)
တုင္ကု္ေရင္ၟဏီ႔ (ေခၚ ) အမဂၤလာဒံုးသည္ ဘုန္းႀကီးပ်ံပြဲတြင္ ကေလ႔ရွိေသာ ဒံုးျဖစ္သည္။ ဘုန္းႀကီးပ်ံပြဲမွတပါး ကခြင္႔မရွိသာ အကန္႔အသတ္ျဖင္႔ သတ္မွတ္ခ်က္ရွိသည္။ ဒံုးကိုယာယီဖြဲ႔စည္္းၿပီး လူသူမ်ား မျမင္ေသာရေနရာတြင္ တိုးတိုးတိတ္တိတ္ က်ိတ္၍ ဒံုးတိုက္သင္ၾကားရသည္။ ဒံုးအဖြဲ႔သားတို႔သည္ ရုပ္ဖ်က္ထားၾကသည္။ မ်က္ႏွာကိုအိုးမဲသုတ္၍ မ်က္ကြင္းကို ထံုးျဖဴမ်ား ကြင္းထားၾကသည္။ ခါးေတာင္းက်ိဳက္သူ ေျခေထာက္တြင္ ျခဴဆြဲထားသူ လည္ပင္းတြင္ ခေလာက္ဆြဲသူ အမ်ဳိးမ်ဳိး ဟာသလုပ္၍ ဘုန္းႀကီးပ်ံ စ်ာပနာရွိရာသို႔ ၀င္ေရာက္ၿပီး ကျပၾကသည္။

ဒံုးကရာတြင္ ဘုန္းႀကီးပ်ံ အေလာင္းစင္ျပာႆဒ္ကို အေပ်ာ္သေဘာျဖင္႔ ေရႊ႔လိုေရႊ႔ တဖန္ထမ္းယူၿပီး ရြာျပင္တစ္ေနရာေရာက္ေအာင္ ယူေဆာင္သြားတတ္သည္။ ထိုအခါ ဘုရားဒကာ ပြဲဒကာတို႔က ေတာင္းပန္ေခ်ာ႔ေမာ႔ၿပီး သူတို႔ေတာင္းေသာ ေငြေၾကးကို ဆုအျဖစ္ေပးရသည္။ သူတို႔ေက်နပ္မွ အေလာင္းစင္ ျပာႆဒ္ကို ေနရာတြင္ ျပန္ေရႊ႔ထားၾကသည္။ အမဂၤလာဒံုးသည္ ဟာသတစ္မ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ ရုတ္တရက္ထြင္ကေသာ ဒံုးျဖစ္သည္။

(၅) ေမာင္ရုိ႔ဒံုး (တုင္ၟမင္ယို၀္႔)
၁၉ ရာစုေခတ္ေႏွာင္း၊ ၂၀ ရာစုေခတ္ဦးတြင္ ကရင္ဒံုးအကသည္ တစ္မ်ဳိးေျပာင္းလဲလာခဲ႔သည္။ ထိုေျပာင္းလဲမႈသည္ ဆန္းသစ္ေသာ ေျပာင္းလဲမႈအျဖစ္ ယေန႔တိုင္ ထင္ရွားလာခဲ႔ေပသည္။ ္။ ေမာင္ရုိ႔ဒံုးမ်ား ကျပလာေသာအခါ သီကံုးေသာ သီခ်င္းမ်ားက ဆန္းသစ္၍ ေခတ္မီလာသည္။ အထူးသျဖင္႔ ေထာက္ျပသတိေပး ပညာေပးဆံုးမျခင္း ဆန္ဆန္ရွိလာသည္။

ဒံုးကရန္ ဒံုးအဖြဲ႔သားအားလံုးက ညီညီညာညာထိုင္၍ ေနရာယူၿပီးသည္႔အခါ ဒံုးေခါင္းေဆာင္လုပ္သူက ေမာင္ရုိ႔ ေမာင္ရုိ႔ ဟူ၍တိုင္ေလသည္။ ထိုအခါ ဒံုးအဖြဲ႔သားတို႔က ေလ႔ေလ႔ ေလ႔ေလ႔ ဟူ၍ ျပန္ဆိုေလသည္။ ထိုသို႔ ေမာင္ရုိ႔ ေမာင္ရုိ႔ အစခ်ီ အခ်က္ေပး သီဆိုျခင္းကို စြဲၿပီး ေမာင္ရုိ႔ဒံုး (တုင္ၟမင္ယို၀္႔) ဟူ၍ ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။ ေမာင္ရုိ႔ဒံုးသည္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ေရပန္းအစားဆံုးျဖစ္ေန၍ ေခတ္ဒံုးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားၾကေလသည္။

(၆) ကေလးသူငယ္ဒံုး (တုင္ၟဆု္ဃွီ႔ေဖါဟ္)
ကေလးသူငယ္ကေသာ ဒံုးျဖစ္၍ ယဥ္ေက်းမႈ ေမာင္မယ္ေလးဒံုးဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ အထူးသျဖင္႔ လူမႈ၀န္ထမ္း အႀကိဳမူလတန္းေက်ာင္းမ်ားမွ သားသား မီးမီးတို႔က ကျပေလ႔ရွိရာ မိဘမ်ား ႏွလံုးပီတိၾကည္ေမြ႔ရေသာ ဒံုးအကျဖစ္သည္။

(၇) အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိဒံုး (တုင္ၟဆ္ုဃွီ႔မူး)
ဤဒံုးမ်ဳိးမွာ အမ်ဳိးသမီးတို႔ႏွင္႔သာ ဖြဲ႔စည္းၿပီး ကေလ႔ရွိရာ အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိဒံုးဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားဒံုးသည္ သစၥာမတည္ေသာ ေယာက်္ာတို႔၏အေၾကာင္း ကတိမတည္ သစၥာမခိုင္ ခ်စ္ႏွလံုးသားတြင္ အေလးအနက္ မရွိတတ္ျခင္းကို သီခ်င္းမ်ား သီကံုးစပ္ဆိုလ်က္ ရွိတတ္ျပန္သည္။

(၈) လူပ်ဳိဒံုး (တုင္ၟဆု္ဃွီ႔ခြါ႔)
လုပ်ဳိဒံုးသည္ အမ်ဳိးသား လူပ်ဳိမ်ားတို႔ျဖင္႔သာ ဖြဲ႔စည္း၍ ကေသာဒံုးျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသား လူပ်ဳိဒံုးသည္လည္း အမ်ဳိးသမီးတို႔ သစၥာမတည္ ေဖာက္လြဲေဖာက္ျပန္တတ္ျဖင္းကို သီခ်င္းသီကံုးစပ္ဆိုလ်က္ ရွိတတ္ျပန္သည္။

(၉) အပ်ဳိလူပ်ဳိဒံုး (တုင္ၟမူးဏင္ဖူသးခြါ႔)
အမ်ဳိးသား အမ်ဳိးသမီးအခ်ဳိးက် ပါ၀င္ဖြဲ႔စည္း၍ ကေသာဒံုးကို အပ်ဳိလူပ်ဳိဒံုးဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ အမ်ဳိးသား အမ်ဳိးသမီး အခ်ဳိးက်ဖြဲ႔စည္းျခင္းသည္ ၾကည္႔၍ေကာင္းရံုသာ မဟုတ္ပဲ ကႀကိဳးကြက္ ေဖာ္ရာတြင္ ပိုမိုဆန္းျပား၍ ေကာင္းမြန္ေစရန္ျဖစ္သည္။
ေခတ္ႏွင္႔အညီ
မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ယဥ္ေက်းမႈဒံုးသည္ ဆန္းသစ္ေသာ တီထြင္မႈမ်ား ရွိလာၿပီး ေခတ္ႏွင္႔အမီ လိုက္လာ၍ ဒံုးေလာကတြင္ ေရပန္းအစားဆံုးျဖစ္သည္။ အကႏွင္႔ ေတးသီခ်င္းမ်ားကို ဆန္းသစ္ေအာင္ တီထြင္လာျခင္းသာမက ၀တ္စားဆင္ယင္မႈမွာလည္း အမ်ဳိးသားရုိးရာ၀တ္စံုကို ပို၍လွပေသသပ္ေစရန္ အထက္ေအာက္ပနံလိုက္ အေရာင္မ်ားလည္း တင္႔တယ္ေအာင္ ေရြးခ်ယ္ဆင္ျမန္းလာၾကသည္။

ယဥ္ေက်းမႈဒံုးသည္ အကႏွင္႔ ကႀကိဳးကကြက္မ်ားကို ဦးစားေပးသလို ေတးသီခ်င္းကိုလည္း အဓိကထား၍ ထိထိမိမိ သီကံုးစပ္ဆိုေလ႔ရွိသည္။ အထူးသျဖင္႔ စစ္မွန္ေသာ ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမဴကို ထိန္းသမ္းေဖာ္ထုတ္ေရး ယဥ္ေက်းမူအေျခခံ၏ ပဓာနအက်ဆံုးျဖစ္သည္႔ စာေပပညာကို သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ေရး အခ်င္းခ်င္းေသြးစည္းေရးႏွင္႔ လူမ်ဳိးဂုဏ္ ထိန္းသိမ္းျမွင္႔တင္ေရးကိုလည္း တ္ုက္တြန္းသီဆိုၾကသည္။ ထို႔အတူၿပိဳင္ပြဲ၀င္ဒံုးမ်ား ျပည္ေထာင္စုေန႔သို႔ တက္ေရာက္တင္ဆက္ေသာ ဒံုးမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရး အဖ်က္သမားေခ်မႈန္းေရး ေသြးခြဲစနစ္ တိုက္ဖ်က္ေရးစသည္႔ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေရးစပ္၍ ပညာေပးတိုက္တြန္း သီဆိုလ်က္ အကကိုလည္း သြက္လက္ျမဴးၾကြ လႈပ္ရွား၍ ကၾကသည္။

ေခတ္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳလ်က္
ကရင္ဒံုးအကသည္ တသမတ္တည္း တည္ေနျခင္းကား မရွိပါေခ်။ ေခတ္ကာလအေျခအေနကိုလိုက္၍ အေဟာင္းမ်ား ခ်ဳပ္ျငိမ္းၿပီး အသစ္မ်ား ေပၚထြန္းလ်က္ဟူေသာ နိယာမတရားႏွင္႔အတူ ကရင္ဒံုးအကသည္လည္း ေခတ္ႏွင္႔အညီ ေျပာင္းလဲသစ္လြင္လာခဲ႔သည္။ ဆန္းသစ္ေသာ တီထြင္မႈမ်ားလည္း ရွိလာ၍ ဒံုးအကသည္ တဟ္ေခတ္မွတစ္ေခတ္ အသြင္မ်ား အႏွစ္သာရမ်ား ေျပာင္းလဲလာခဲ႔သည္။

သို႔ရာတြင္ ေခတ္ကိုထင္ဟပ္၍ (တုင္ၟဆ္ုဃွီ႔လာ) ယဥ္ေက်းမႈဒံုးမ်ားက ေရပန္းစားေနေသာ္လည္း ေရွးျဖစ္ေဟာင္း ေအာက္ေမ႔ဖြယ္အျဖစ္ ေရွးေဟာင္းဒံုးအက (တံုယွာလု္ဖႜံဳ) ကိုလည္း တစ္ခါတစ္ရံ ျပန္လည္တင္ဆက္ကျပၾကသည္။ ေရွးေဟာင္းဒံုးသည္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ေရွးျဖစ္ေဟာင္းကို တေျမ႔ေျမ႔ ျပန္လည္လြမ္းဆြတ္ေသာ အကႏွင္႔သီခ်င္းတို႔က ထိထိမိမိ သီဆိုကျပေလ႔ရွိသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံ လြတ္လပ္ေရးေန႔ အထိမ္းအမွတ္ျပဳသည္႔ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ပထမအႀကိမ္တြင္ တိုင္းရင္းသားအကမ်ား ကျပတင္ဆက္ရာ၌ ထိုစဥ္က ဘားအံၿမိဳ႔နယ္ ေကာ႔မကယ္ရြာမွ ေရွးေဟာင္းဒံုး (တုင္ၟယွာလု္ဖႜံဳ) ကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႔တြင္ သြားေရာက္တင္္ဆက္ခဲ႔ရာ လြတ္လပ္ေရးဒိုင္းဆု ဆြတ္ခူးရရွိခဲ႔ၿပီး ယေန႔တိုင္ ဂုဏ္ယူမဆံုး ေျပာဆိုျမဲရွိေသးသည္။

မ်က္ေမွာက္ေခတ္
မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ဒံုးအကသည္ ယဥ္ေက်းမႈဒံုးေဖာ္ထုတ္ေရးႏွင္႔ ေဖ်ာ္ေျဖေရးတို႔အျပင္ ကရင္လူမ်ဳုိးတို႔အား သီခ်င္းျဖင္႔ ပညာေပး သတိေပးရာတြင္ ထိေရာက္လ်က္ရွိေနသည္။ သီခ်င္းမွ ျဖစ္ေပၚေသာ အသိေပးပညာမႈသည္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ သဘာ၀က အထူးႏွစ္ၿခိဳက္လ်က္ရွိသည္။

အကႏွင္႔ ေတးသီခ်င္းမ်ားကို ဆန္းသစ္ေအာင္ တီထြင္မႈရွိေသာ္လည္း မူလယဥ္ေက်းမႈ မထိခိုက္ေရးကို အထူးၾကပ္မထားၾကသည္။ လြပ္ေရးရရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္းကာလတြင္ ကရင္ဒံုးအကသည္ အမ်ဳိးသားကိုယ္စားျပဳေသာ အကအျဖစ္ တည္ရွိလာခဲ႔သည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ ပြဲေတာ္တိုင္းသည္ ကရင္ဒံုးအကသည္ မပါလွ်င္ မစည္ကားသလို အမ်ဳိးသားအတြက္ ကိုယ္စားျပဳရာမွာလည္း ဒံုးအကထက္ ထိေရာက္ေသာအက မရွိေသးေခ်။ ဒံုးအကသည္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ ႏွလံုးသည္းပြတ္ဟူ၍ ေခၚဆိုႏုိင္သလို ကရင္လူမ်ဳိးတို႔အား ေရွ႔ေဆာင္စည္းရုံးရာမွာလည္း စြမ္းအားထက္ျမက္လွသည္။ ႏုိင္ငံေတာ္အေရးဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ဒံုးအက၏ေရွ႔ေဆာင္မႈသည္ အထိေရာက္ဆံုးႏွင္႔ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုးေနရာယူခဲ႔သည္။

ဒံုးၿပိဳင္ပြဲမွသည္
ကရင္ဒံုးအကမ်ားသည္ တိုးတက္ျမင္႔မားလာျခင္း အေျခခံသည္ ဒံုးၿပိဳင္ပြဲမ်ားကို ျပဳလုပ္ေပးႏုိင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဒံုးအကႏွင္႔ ယွဥ္တြဲေလ႔ရွိေသာ (ရာဓနာ) ေခၚ (ဆုေတာင္းပတၳနာ) ျပဳျခင္းသည္လည္း ေခတ္မီဆန္းသစ္ေသာ ဆုေတာင္းသီခ်င္မ်ား သီဆိုလာၾကသည္။

ယေန႔ျပည္နယ္အတြင္း ျပည္နယ္ေန႔အထိမ္းအမွတ္ ကရင္ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္တြင္ ဒံုးအကၿပိဳင္ပြဲမ်ားကို တခမ္းတနား ထည္႔သြင္းက်င္းပၿပီး ဒံုးမ်ား၏ အရည္အေသြးကို ဆန္းစစ္လ်က္ရွိသည္။ ဒံုးအဖြဲ႔မ်ားသည္ တစ္ရြာတစ္ဖြဲ႔ တစ္ဖြဲ႔တစ္မ်ဳိး ေတးသီခ်င္းဆန္း အေၾကာင္းအရာအဖံုဖံု ကႀကိဳးကကြက္ အလွည္႔အေျပာင္းမ်ဳိးစံုႏွင္႔ မရုိးႏုိင္ရွိေနသလိုအခ်ဳိ႔က ဒံုးအကထက္ ေတးသီခ်င္းသီဆိုျခင္းကို နားေထာင္မွတ္သားေလ႔ရွိသည္။

အစႏွင္႔အဆံုး ဆုမြန္ေတာင္းျခင္း
မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ၿပိဳင္ပြဲဒံုးမ်ားသည္ ၿပိဳင္ပြဲကရန္ အစတြင္လည္းေကာင္း က၍ၿပီးဆံုးသည္႔အခါတြင္လည္းေကာင္း ပရိသတ္မ်ားအား ဆုေတာင္းပတၳနာျပဳျခင္း၊ ဆႏၵျပဳျခင္း၊ ေတာင္းပန္ျခင္းကို ဦးစားေပးၾကသည္။ ပရိတ္သမ်ားအား ခြန္းဆင္႔ျခင္းႏွင္႔ ခြင္႔လြတ္ရန္ ပန္ၾကားျခင္းလည္းျဖစ္သည္။ အမ်ားဆံုး အသံုးျပဳေလ႔ရွိေသာ ဆုေတာင္းပတၳနာမ်ားမွာ .........
-ေအာဆြန္းလားဆိုက္ (အွ္ဆံင္းလာၟဆၚ) = က်န္းမာရႊင္လန္းပါေစ
-ရွဴးေမာက္လားဆိုက္ (ဃွဴးမုက္လာၟဆၚ) = ခ်မ္းေျမ႕ေအးခ်မ္းပါေစ
-ေဒါက္ပိုင္လားဆိုက္ ( ဍဳဂ္ပါင္လာၟဆၚ) = ကံုလံုျပည္႔စံုပါေစ
-ပလယ္ေတာ္လားဆိုက္ ( ပႜယ္တ၀္လာၟဆၚ) ခြင္႔လြတ္ႏုိင္ၾကပါေစ
-ေဖးဂိုင္းေဖးဗ်ာလားဆိုက္ ( ေဖွ္ဟါွင္ၟေဖွ္႓်ာလာၟဆၚ) = အားေပးသမႈျပဳၾကပါ
-က်ဳိက္သရိေထာင္းေထာ႔လားဆိုက္ ( က်ာ္ႀသီ႕ထင္းထ၀္႔လာၟဆၚ) = က်က္သေရတိုးတက္ပါေစ စသည္မ်ားျဖစ္၏။
ေဖာ္ျပပါ ဆုမြန္ေတာင္းျခင္းသည္ အခ်ဳိ႔အ၀က္သာ ျဖစ္သည္။ အမ်ားစုသံုးျခင္းမွာ ေအားဆြန္းလားဆိုက္ ( အွ္ဆါန္းလာၟဆၚ) က်န္းမာရႊင္လန္းပါေစဟူေသာ ဆုေတာင္းျခင္းျဖစ္သည္။ အဆိုပါဆုေတာင္းစကားသည္ ဒံုးကရာတြင္ သံုးစြဲေနျခင္းသာ

ကရင္႔တူရိယာ ပစၥည္းမ်ား

ကရင္႔တူရိယာ ပစၥည္းမ်ား

ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ အဆို၊ အက၊ အတီး၊ အမႈတ္တို႔ကို ၀ါသနာ ထံုၾကသည္႔အေလ်ာက္ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာမ်ားကိုလည္း တီထြင္ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ အခ်ဳိ႔ေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ားသည္ တီးမႈတ္ရန္အသံုးျပဳျခင္းအျပင္ အမ်ဳိးသား အထိမ္းအမွတ္၊ ရုိးရာယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အျမတ္တႏုိး သိမ္းဆည္းေလ႔ရွိၾကသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာပစၥည္းမ်ားကို ေဖာ္ျပရေသာ္ -
(၁) ကလို (ေခၚ) ဖားစည္၊ (၂)ေခြ (ေခၚ) တံပိုး၊ (၃) ပီဘာ (ေခၚ) ေျပြ (သံစံုေျပြ)၊ (၄) ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာ တူရိယာတစ္မ်ဳိး၊ (၅) ဏာဒိန္ (ေခၚ) ေစာင္းေကာက္၊ (၆) ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလား၊ (၇) ေသာင္႔ထြန္ (ေခၚ) ေသာတု (ေခၚ) တေယာ၊ (၈) ထာ႔ (ေခၚ) အိုးစည္ရွည္၊ (၉) ခနာ (ေခၚ) ဗ်တ္ေစာင္းငယ္တစ္မ်ဳိး။




(၁)ကလို (ေခၚ) ဖားစည္
ကလို (ေခၚ) ဖားစည္မွာ အမ်ဳိးသား အထိမ္းအမွတ္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အျမတ္တႏုိး သိမ္းဆည္းထားေလ႔ရွိေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။

ဖားစည္ျပဳလုပ္ျခင္း
ေယဘုယ်အားျဖင္႔ ဖားစည္ကိုသတၱဳျဖင္႔ သြန္းလုပ္ထားၾကသည္ဟု နားလည္ထားၾကသည္။ ဖားစည္သြန္းလုပ္ျခင္းကို တတ္သိနားလည္သူတို႔က ပဉၥရူပေခၚ သတၱဳငါးမ်ဳိးျဖစ္ေသာ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ ခဲႏွင္႔သြပ္တို႔ျဖင္႔ သြန္းလုပ္ရသည္ဟုဆို၏။ ဖားစည္၏ ျမည္ဟီးအသံ သာယာစူးရွမႈအရ ထိုအဆိုသည္ မွန္ကန္ႏုိင္ေပသည္။
ဖားစည္၏အသံသည္ သာယာ၍ ေအးျမသည္။ ၿငိမ္႔ေညာင္းျခင္းမရွိေသာ္လည္း စူးရွ၍ထည္၀ါေနသည္။ အသံထြက္ထံု၍ ခပ္အုပ္အုပ္ျဖစ္ေသာ္လည္း အသံလႈိင္းမ်ား ေ၀းစြာ၍လြင္႔ေျပးသည္။ လွ်ဳိၾကားၿမိဳင္ေၾကာတြင္ တီးခတ္ပါက အသံပို၍ေျပးသည္။ ေတာေတာင္မ်ားရွင္းေနလွ်င္ အသံမွာဟိန္း၍ ရွည္လ်ားေနသည္။ ေရွးအခါက စာဆိုမ်ားအရ ဖားစည္သံသည္ သံုးယူဇနာ အေ၀းကပင္ၾကား
ႏိုင္သည္ဟုဆို၏။ ဖားစည္၏ လိုခ်င္ေသာအသံ အသံလြင္လြင္ေလး ျဖစ္ေစရန္မွာ ပဉၥရူပေခၚ သတၱဳငါးမ်ဳိးျဖစ္ကို အခ်ဳိးက် သြန္းလုပ္ႏုိင္မွသာ ရရွိႏုိင္သည္ဆိုၾကသည္။

(၂)ေခြ (ေခၚ) တံပိုး
ေခြ (ေခၚ) တံပိုးတူရိယာသည္ ပါးစပ္ျဖင္႔ မႈတ္ရေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။ အမ်ားအားျဖင္႔ ကြ်ဲခ်ဳိျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိေသာေၾကာင္႔ ကၽြဲခ်ဳိ ဟူ၍ အမ်ားက သတ္မွတ္၍ ေခၚေ၀ၚၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ေအာက္ပါအရာဝတၳဳတို႔ျဖင္႔လည္း ျပဳလုပ္ၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ (၁) သမင္ဦးခ်ဳိ၊ (၂) ၀ါး၊ (၃) သစ္သား၊ (၄) ဆင္စြယ္၊ (၅) ဆတ္ဦးခ်ဳိ၊ (၆) ေအာက္ခ်င္းငွက္ႏႈတ္သီး။

တံပိုးျပဳလုပ္ျခင္း
ေခြ (ေခၚ) တံပိုးျပဳလုပ္ရာတြင္ တစ္ေပေက်ာ္ခန္႔ရွိေသာ ကၽြဲခ်ဳိကိုျဖတ္ယူၿပီး ထိပ္ႏွစ္ဖက္ ေတာက္ေလွ်ာက္ အေပါက္ကိုယူရသည္။ ကၽြဲခ်ဳိ၏ အရင္းပိုင္း သံုးပံုတစ္ပံုခန္႔တြင္ လွ်ာခင္အေပါက္တစ္ေပါက္ကို ေဖါက္ယူရေလသည္။ ေငြျပားျဖင္႔ အေပါက္လွ်ာခင္အျဖစ္ ခပ္ေစာင္းေစာင္း တပ္ထားရေလသည္။ လွ်ာခင္အေပါက္ကို ႏႈတ္ျဖင္႔မႈတ္ၿပီး လက္ယာဖက္လက္သည္ ကၽြဲခ်ဳိထိပ္ပိုင္းကိုပိတ္၍ အဖြင္႔အပိတ္လုပ္ၿပီး မႈတ္ျခင္းျဖင္႔ အသံအႀကီးအေသး ျမည္လာေလသည္။ ဟိန္း၍ စူးရွက်ယ္ေလာင္ေသာအသံ ၿငိမ္႔ေညာင္းသာယာေသာ အသံမ်ားကို အမ်ဳိးမ်ဴိးမႈတ္ယူ၍ရေလသည္။
ကၽြဲခ်ဳိ၊ ဆတ္ခ်ဳိတို႔ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေသာတံပိုးသည္ ျပဳလုပ္ရခက္ခဲျခင္းရွိၿပီး ေနရာတကာတြင္ အသံုးျပဳလုပ္ေလ႔မရွိေခ်။ မဂၤလာရွိေသာ ကိစၥရပ္တို႔တြင္သာ အသံုးျပဳၾကသည္။ အျခားေသာကိစၥရပ္မ်ား အထူးသျဖင္႔ အမဂၤလာ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳပါက ေက်းရြာကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ အသံုးျပဳသူကိုေသာ္လည္းေကာင္း ခိုက္တတ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။
ဆင္စြယ္ႏွင္႔ျပဳလုပ္ေသာ တံပိုးသည္ နယ္စား၊ ေက်းရြာအႀကီးအကဲတို႔၌သာ ျပဳလုပ္ထားရွိႏုိင္ေလသည္။ ဆင္စြယ္ကို ေရႊကြင္း၊ ေငြကြင္းတို႔ျဖင္႔ အဆင္႔ဆင္႔ ညွပ္ကြပ္ထားႏုိင္လွ်င္ အလြန္လွပ၍ တန္ဖိုးျမင္႔ေသာ တူရိယာပစၥည္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကေလသည္။ ဆင္စြယ္တံပိုးကို အျမတ္တႏုိး ထြတ္ျမတ္ေသာေနရာတို႔တြင္ သိမ္းဆည္းေလ႔ရွိၿပီး အမ်ဳိးသားေရးရာကိစၥတို႔မွာသာ အသံုးျပဳၾကသည္။ ေအာက္ခ်င္းငွက္ႏႈတ္သီး၊ ၀ါး၊ သစ္သားတို႔ျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ တံပိုးမ်ားသည္ ႏြားေက်ာင္းသား၊ ကၽြဲေက်ာင္းသား၊ ဆင္ထိန္းသမားတို႔အမ်ားအျပား သံုးစြဲၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိႏုိင္သည္။ ေတာေတာင္မ်ားတြင္ သြားလာရာ၌ လမ္းမွားေရာက္ျခင္း လူစုကြဲျခင္းျဖစ္သည္႔အခါ အခ်က္ေပးအျဖစ္မႈတ္ေလ႔ရွိၾကသည္။

(၃) ပီဘာ (ေခၚ) ေျပြ (သံစံုေျပြ)
ကရင္႔အေခၚ ပီဘာသည္ "ပီ" မွာ ေျပြဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရၿပီး "ဘာ" ဟူေသာကရင္စကားသည္ ရွိခိုးကန္ေတာ႔ျခင္း အဓိပၸါယ္ရသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရာတြင္ ႏႈတ္ခမ္းျဖင္႔ေတ႔၍ လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင္႔ အစီအစဥ္တက် လက္၀ါးျဖင္႔ကိုင္တြယ္ရၿပီး လက္အုပ္ခ်ီဟန္ပန္ ကန္ေတာ႔ျခင္း သ႑ာန္ေဆာင္ေလသည္။ ပီဘာသည္ အလြန္ရွားပါးေသာ ေရွးက်သည္႔ ကရင္တူရိယာတစ္မ်ုိးျဖစ္သည္။

ေျပြ ျပဳလုပ္ျခင္း
ပီဘာကို အမ်ားအားျဖင္႔ ၀ါးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ား၌ ေၾကး၀ါးေခ်ာင္းျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ကၽြန္းသား၊ ယမေနသား စေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ၾကသည္လည္းရွိသည္။ ေၾကး၀ါးေခ်ာင္းျဖင္႔ျပဳလုပ္ရာတြင္ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀သူမ်ား ေက်းရြာေခါင္းေဆာင္မ်ားတို႔ပါ ျပဳလုပ္ႏုိင္ၾကသည္။
ပီဘာကိုျပဳလုပ္ရာတြင္ အံုကိုခရုသင္းခံြကဲ႔သို႔ လံုးလံုး၀န္း၀န္းႏွင္႔မႈတ္ရန္ ႏႈတ္ခမ္းအေပါက္ကို သီးျခားကြပ္ညွပ္ထားေလသည္။ ပီဘာအံုအလယ္တည္႔တည္႔တြင္ ပီဘာေျပြေခ်ာင္းမ်ားတပ္ဆင္ရန္ အေပါက္ရွည္လ်ားလ်ားကို တိုးလွ်ိဳးေပါက္ ေဖါက္ထြင္းယူရသည္။ ထီးရုိး၀ါးကဲ႔သို႔ေသာ ေျဖာင္႔တန္းသည္႔လံုးေခ်ာ၀ါးမ်ားကို အေခ်ာင္းအလိုက္အနိမ္႔အျမင္႔ အစဥ္လိုက္တြဲၿပီး ပီဘာအံုတြင္ စိုက္ေထာင္၍ ေအာက္ေျခမွႏွစ္ေပေက်ာ္ တစ္ေပေက်ာ္ခန္႔တြင္ တစ္လက္မစီ အနိမ္႔အျမင္႔စီတန္းထားေလသည္။ ပီဘာအံု၏ အထက္ႏွစ္လက္မခြဲ၊ သံုးလက္မခန္႔တြင္တြဲထားေသာ ၀ါးလံုးတိုင္ကို ေသးငယ္ေသာ အေပါက္ကေလးမ်ားေဖါက္ထားရသည္။ ပီဘာအံုအေပါက္တြင္ ေငြျပားျဖင္႔ လွ်ာခင္အျဖစ္ထည္႔ထားရေလသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရန္ အထြက္အေပါက္ဖက္ရွိ ေရွ႔ျပြန္ႏွစ္လံုးကို အေပါက္ကေလးေဖါက္ထားရေလသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရာတြင္ လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင္႔ ပီဘာအံုကိုကိုင္ထားရၿပီး လိုေသာအသံမ်ဳိးစံုကို ထြက္ႏုိင္ေအာင္ ျပြန္ရွိအေပါက္မ်ားကို လက္ေခ်ာင္းမ်ားျဖင္႔ပိတ္၍ဖြင္႔၍ မႈတ္ရသည္။ သို႔ေၾကာင္႔ ပီဘာသည္ သံစံုေျပြျဖစ္လာေလသည္။

(၄) ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာ
ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာကို ကရင္အမ်ဳိးသား ကာလသားလူပ်ဳိတို႔ကသာ သံုးေလ႔ရွိေသာ တူရိယာျဖစ္သည္။ တူရိယာဟုဆိုအပ္ေသာ္လည္း အျခားေသာ တူရိယာတို႔ျဖင္႔ တြဲဖက္၍ တီးေလ႔မရွိပါေခ်။ ပါးစပ္ျဖင္႔ အာေခါင္အထိငံု၍ ေလမႈတ္လက္ခတ္တီးရေသာ တူရိယာပစၥည္းလည္းျဖစ္သည္။

မိေက်ာင္းလွ်ာ ျပဳလုပ္ျခင္း
ဂိန္ကို၀ါးျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သံေခ်ာင္းကေလးျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ဂိန္ကိုျပဳလုပ္ယူၾကရာတြင္ ေကာင္းစြာရင္႔ေနေသာ အရွည္တစ္ထြာခန္႔ရွိသည္႔ ၀ါးျခမ္းကိုျဖတ္ယူၿပီး အလယ္တြင္ အလ်ားလိုက္လွ်ာခင္ျဖစ္ေအာင္ ထြင္းယူရေလသည္။ ပါးစပ္ျဖင္႔ မႈတ္ရမည္႔ေနရာတြင္ အဟိုက္ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ယူရသည္။ ဂိန္ကိုမႈတ္ရာတြင္ ပါးစပ္ျဖင္႔ငံုထားရၿပီး လက္ယာလက္က ဂိန္၏လွ်ာခင္အဖ်ားကို လက္ညိႈးႏွင္႔ခတ္၍ အသံထြက္လာေလသည္။ ထြက္လာေသာ အသံအလိုက္ သီခ်င္းတဲြမႈတ္ယူ၍ ရေလသည္။ အခ်ဴိ႔က ဂိန္ကိုသံေခ်ာင္းႏွင္႔ ေခြယူၿပီး လွ်ာကိုသံျပားေလးႏွင္႔ တပ္ဆင္မႈတ္ေလသည္။ သံျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ ဂိန္သည္ ၀ါးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ ဂိန္ထက္ ပို၍အသံလြင္ေလသည္။
ဂိန္ကို ကရင္အမ်ုိးသား ကာလသား လူပ်ုိတို႔က အပ်ဳိရွိရာအိမ္သို႔ ညအခါ လူပ်ဳိလွည္႔ လည္ပတ္ရင္း မိမိေျပာလိုေသာ စကားကို သီခ်င္းလကၤာတို႔ျဖင္႔ အပ်ဳိအားသိေစသည္။ စင္စစ္ ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာသည္ လူပ်ဳိကာလသားတို႔၏ လက္စြဲ တူရိယာျဖစ္သည္ဟုဆိုလွ်င္ မ်ားမည္မဟုတ္ေခ်။

(၅) ဏာဒိန္ (ေခၚ) ေစာင္းေကာက္
ကရင္အမ်ဳိးသား တူရိယာမ်ားအနက္ ဖားစည္ကလြဲလွ်င္ ဏာဒိန္(ေခၚ) ေစာင္းေကာက္သည္ လူသိမ်ား၍ ႏွစ္သက္ၾကေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။ ေစာင္းေကာက္သံသည္ လူတိုင္းကႏွစ္သက္ၾကသည္။ အျခားေသာ တူရိယာမ်ားႏွင္႔ တြဲဖက္၍ တီးခတ္ရေသာ္လည္း ေစာင္းေကာက္သက္သက္ျဖင္႔ တီးခတ္ျခင္းကို ပို၍ ႏွစ္သက္ၾကသည္။ အထူးသျဖင္႔ညအခါ တီးခတ္ရာတြင္ အလြန္သာယာေသာ တူရိယာတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေစာင္းသံ၏ အညဳအဆြဲသည္ ေသသူပင္ ျပန္ရွင္မတတ္ရွိသည္ဟု အဆိုအမႊန္းျပဳၾကသည္။ ကရင္႔ေစာင္းေကာက္တြင္ ႀကိဳးငါးေခ်ာင္း သို႔မဟုတ္ ခုႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင္႔ တပ္ေလ႔ရွိသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ ေခတ္သီခ်င္းမ်ား တီးခတ္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳး ၁၀ ေခ်ာင္းမွ ၁၂ ေခ်ာင္းအထိ တပ္ယူၾကသည္။ ေရွးအခါက ေစာင္းႀကိဳးကို ပ်ားဖေယာင္းျဖင္႔လြန္းတင္၍ က်စ္ထားေသာ ေလွ်ာ္မွ်င္၊ ႀကိဳးႏြယ္ပင္၊ ၀ါးမွ်င္၊ပိုးခ်ည္တို႔ုျဖင္႔ တပ္ေလ႔ရွိေသာ္လည္း မ်က္ေမွာက္တြင္ ႏုိင္လြန္ႀကိဳး၊ သံမဏိၾကိဳးတို႔ျဖင္႔ အသံုးျပဳလာၾကေပၿပီ။

ေစာင္းေကာက္ျပဳလုပ္ျခင္း
ေစာင္းေကာက္ကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ ကိုယ္ထည္ပိုင္းႏွင္႔ ေခါင္းပိုင္းဟူ၍ ႏွစ္ပိုင္းခြဲျခားထားေလသည္။ ကိုယ္ထည္ကို သစ္သားတစ္မ်ဳိးႏွင္႔ ျပဳလုပ္ၿပီး ေခါင္းပိုင္းကို အျခားသစ္သားတစ္မ်ဳိးႏွင္႔ ျပဳလုပ္ယူေလ႔ရွိသည္။ ကရင္႔ေစာင္းေကာက္ ေခါင္းပိုင္းသည္ ဗမာေစာင္းေကာက္ကဲ႔သို႔ ေကြးညြတ္ျခင္း မရွိလွေခ်။ ေလာက္ေလးကိုင္းမွ်ေလာက္သာ ေကာက္သည္။ အထူးသျဖင္႔ ကိုယ္ထည္ပိုင္းကို မာေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔သာ ျပဳလုပ္၍ရသည္။ ေစာင္းကိုယ္ထည္ကို အလ်ားသံုးမိုက္၊ အနံတစ္မိုက္ခန္႔ထား၍ အေခါင္းထြင္းကာ ဒရယ္သားေရ၊ ေခ်သားေရတို႔ျဖင္႔ ဖံုးအုပ္ၿပီး ကိယ္ထည္ေဘးႏွစ္ဖက္တြင္ အေပါက္ႏွစ္ေပါက္ ေဖာက္ထားသည္။ ယင္းအေပါက္ကို "နတ္သမီးေပါက္"ဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ ေစာင္း၏္ေခါင္းပိုင္းကို ကိုယ္ထည္ႏွင္႔ ဆက္စပ္ယူၿပီး ထိပ္ပိုင္းတြင္ ႀကိဳးတပ္၊ ႀကိဳးတင္းရန္ လက္တံကို ထားရွိရသည္။ ေစာင္းေခါင္းပိုင္းသည္ သဘာ၀ေကာက္ေနေသာ သစ္သားတို႔ျဖင္႔ အလ်ားေျခာက္မိုက္ခန္႔ အရွည္ယူ၍ တပ္ဆင္ယူရသည္။

ဏာဒိန္ယူသီ႔ (ေခၚ) လြမ္းေအာင္ဖန္ေစာင္း
ဏားဒိန္ယူသီ႔ (ေခၚ) လြမ္းေအာင္ဖန္ေစာင္းသည္ အထြတ္အျမတ္ထားေသာ ေစာင္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ကေတာ္၀င္ေစာင္း ဟူ၍ အမည္သတ္မွတ္ေပးၾကသည္။ ေတာ္၀င္ေစာင္းကို အခ်ဳိ႔က ဏားဍိင္ကိုင္ နာဒိန္ဘားကန္ ဟုလည္း ေခၚၾကေသးသည္။ ထိုေစာင္းကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ အစီအရင္တစ္မ်ဳိးႏွင္႔ လုပ္ယူရေလသည္။ ကိုယ္ထည္ကို ပိေတာက္သားျဖင္႔ျပဳလုပ္ရျပီး ေခါင္းပိုင္းကို ယင္းတိုက္သားႏွင္႔ ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ႀကိဳးတပ္ ႀကိဳးတင္းရန္ လက္တံက္ု သစ္၊ဆင္စြယ္ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ၿပီး တပ္ဆင္ရသည္။ ထိုေစာင္းကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ မၿပီးမခ်င္း ေတာထဲ၌သာ ထားခဲ႔ရျခင္းျဖစ္သည္။ ေစာင္းကိုျပဳလုပ္ၿပီး ေစာင္းႀကိဳးတပ္ေသာအခါ ေစာင္းအိုးအေပါက္တြင္ ပန္းခုႏွစ္မ်ဳိး ခုႏွစ္ပြင္႔ သြင္းရေလသည္။ ေစာင္း၏အျမဳေတေခၚအပ္ေသာ ဏာဒိန္အပနယ္႔ ကိုထည္႔ရေလသည္။ ပန္းညိဳခုႏွစ္ပြင္႔၊ စကား၀ါပြင္႔၊ နန္းလံုးႀကိဳင္၊ ေဆာင္ေတာ္ကူး၊ တရုတ္စကား၊ စကားစိမ္းပြင္႔ စသည္႔ ခုႏွစ္ပြင္႔ကို ထည္႔သြင္းၿပီးလွ်င္ ေစာင္းႀကိဳးညိွကာ ထိုေတာအုပ္၌ပင္ သီခ်င္းႏွင္႔ သီဆိုတြဲဖက္ၿပီး တီးခတ္ရေလသည္။
အထက္ပါ အစီအရင္အတိုင္း စီရင္သီဆိုတီးခတ္ၿပီးေသာအခါမွသာ ရြာသို႔ ယူေဆာင္၍ ရေလသည္။ ထိုေစာင္းကိုသီဆိုတီးခတ္လွ်င္ ၾကားရသူတိုင္း လြမ္းေဆြးၾကရသည္ဟု ေရွးလူႀကီးမ်ားက ဤသို႔ မွာၾကားခ်က္တစ္ရပ္ရွိေပသည္။ "ဏာဍိင္ယူသီ႔ ဏာဍိင္ကု္လယ္၊ ဏာဍိင္မြာဲ ကႜင္ကိႜင္းအု္လယ္႔၊ ေအဍယ္စူးလင္ အု္ပးနယ္႔ ဍယ္ထင္းဍယ္လင္ ေမးထီ႔ဟွယ္႔။" လြမ္းဖြယ္ေကာင္းေသာ ေစာင္းမဟာကို ၾကန္အင္ႏွင္႔ျပည္႔စံုေသာ ပိေတာက္သားႏွင္႔ ထုလုပ္ထားပါသည္။ ေစာင္း၏အျမဳေတျဖစ္ေသာ ပန္းခုႏွစ္မ်ဳိးျဖင္႔ စီရင္အပ္သည္ျဖစ္ူ၍ တီးခတ္ပါက ၾကားရသူတိုင္း မ်က္ရည္မဆည္ႏုိင္ေအာင္ လြမ္းေဆြးဘြယ္ရာျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အစီအရင္ႏွင္႔ၿပီးေသာ လြမ္းဘြယ္ေစာင္း (၀ါ) ေတာ္၀င္ေစာင္းကို ဤသို႔ဆင္႔၍ ပိုးကရင္လကၤာျဖင္ပ အမႊန္းျပဳထားေပေသးသည္။ ကာလသား ကာလသမီးတို႔ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေစာင္းေကာက္တစ္မ်ဳိးကိုလည္း ဤသို႔ဖြင္႔ဆိုထားၾကသည္။ "ဏာဍိင္ယူသီ႔ ဏာဍိင္အြာ၊ ဏာဍိင္မူးဏင္. ေဖါဟ္သးခြ႔၊ ေအဍယ္ထင္း ေက၀္မူးဏာဏာ၊ ဟု္ယွာ.လု္ဖံႜဳဏင္းထင္းသာ၊ ဏာဍိင္ယူ.မုဂ္ ဏာဍိင္က္ုလ၀္၊ မု္ဍယ္ေလ ဍံဳဍဴးဍံထ၀္႔၊ ေအဍယ္ထင္း ေကမူဟွ၀္ဟွ၀္၊ ဟု္သီ႔မု္႔ထင္းထာင္လ၀္႔။" ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းလွေသာ ကာလသား ကာလသမီးတို႔၏ ေစာင္းေကာက္ကိုညအခါ တီးခတ္ပါက လူႀကီးသူမတို႔ပင္ လူငယ္အတိတ္ဘ၀ကို ျပန္ေျပာင္းသတိရၿပီး အိပ္ရာမွထ၍ ေမွးစက္ျခင္းမရႏုိင္ ျဖစ္ရသည္။ ထိုနည္းတူပင္ ေရာင္နီပ်ဳိးခ်ိန္ နံနက္ဆည္းဆာတြင္ တီးခတ္ပါက ေသသူပင္ျပန္လည္ အသက္ရွင္လိမ္႔မည္ဟူ၍ ဆိုေလ၏။

(၆) ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလား
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာတူရိယာမ်ားအနက္ ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားသည္ ေရွးက်လွေသာ တူရိယာတစ္ခုပင္ ပါ၀င္ေလသည္။ စာတစ္ေစာင္ေပတစ္ဖြဲ႔ျဖင္႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ႔ျခင္းမရွိသျဖင္႔ မည္သည္႔ေခတ္အခါေလာက္ကတည္းက ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားကို ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ မည္သည္႔အခ်ိန္မွ စတင္သံုးစြဲခဲ႔ေၾကာင္းကို အတိအက်ဆိုရန္ခက္လွသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ေတာင္ယာခုတ္ျခင္း၊ အမဲလိုက္ျခင္း၊ ေတာေတာင္မ်ားအတြင္း သြားလာျခင္းျပဳရာမွ အနားယူေနသည္႔အခါတြင္ ဒူးေလး၊ ျမားကိုျပဳလုပ္၍ ရွိၾုကသည္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ေနစဥ္ ၀ါးဆစ္မ်ားကို ခုတ္ထစ္ပိုင္းျဖတ္၍ တီးခတ္ၾကည္႔ရာ အသံအမ်ဳိးမ်ဳိးထြက္လာသည္ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ၀ါးပတၱလားကို စတင္လုပ္ယူၾကသည္ဟု ကရင္လူႀကီးမ်ားက ဆိုၾကသည္။

၀ါးပတၱလားျပဳလုပ္ျခင္း
ေပၚကူးကို ၀ါးလံုး (၉) လံုးျဖင္႔ မ်ားေသာအားျဖင္႔ျပဳလုပ္ၾကၿပီး အခ်ဳိ႔မွာ ၀ါးလံုး (၁၁) လံုးအထိ ျပဳလုပ္ၾကေၾကာင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ ၀ါးအရင္းမွ တစ္ပိုင္းစီတစ္ပိုင္းစီ အဆစ္ခံ၍ ျဖတ္ယူေလ႔ရွိၾကသည္။ ၄င္းအဖ်ားပိုင္း (၃) ခ်ဳိး (၂) ခ်ဳိးအထိ တေစာင္းက်ေအာင္ ခုတ္ဖဲ႔ၿပီးအသံကို ညိွယူရသည္။ ၀ါးျခမ္းသစ္သား စသည္ျဖင္႔လည္ေကာင္း တုတ္တံထိပ္ပိုင္းကို အ၀တ္ကဲ႔သို႔ေသာအရာျဖင္႔ စီးပတ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း တီးခတ္သံအျဖစ္ျပဳလုပ္ၾကသည္။ အလယ္၀ါးကို သံမွန္ (၀ါ) မူလအသံျဖင္႔ထားၿပီး ၀ါး (၉) လံုးပါေပၚကူးကို အသံစဥ္အလိုက္ညိွယူေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ အသံအားျဖင္႔ စူးရွလွေသာ ပတၱလားတစ္ခုကိုၾကည္႔လွ်င္ အရွည္အားျဖင္႔ ႏွစ္လက္မခြဲခန္႔ရွိသည္။ အသံတိမ္ေသာ ပတၱလား အသြားအရွည္မွာမူကား ၁၁ လက္မေက်ာ္ရွိသည္ကိုေတြ႔ရရွိသည္။ ထို႔အျပင္ အသံထြက္တိမ္ေသာ ပတၱလားတစ္မ်ဳိးမွာလည္း ၀ါးဆစ္မွာ အရင္းအထိ တစ္ေပ ႏွစ္လက္မခန္႔ရွိၿပီး အရင္းမွာအဖ်ားအထိ ႏ်စ္ေပခြဲေက်ာ္ခန္႔ရွိသည္ကို ေတြ႔ရွိရေပသည္။ ကရင္႔အေခၚ ေပၚကူး၊ ၀ါးပတၱလားမွာ မ်က္ေမွာက္မြန္ ၊ ဗမာတို႔၏ ၀ါးပတၱလားတို႔ႏွင္႔ အေျခခံအားျဖင္႔ျခားနားမူမရွိလွေ
ခ်။ မြန္၊ ဗမာတို႔၏ ၀ါးပတၱလားကို မြမ္းမံမူုျဖင္႔ လျခမ္းပံု သစ္သားအိမ္မ်ား၊ မွန္စီေရႊခ်အိမ္မ်ားခ်၍ ရူခ်င္စဖြယ္ လွပေသာ္လည္း ကရင္တို႔၏ ၀ါးပတၱလားသည္ သဘာ၀အတိုင္းသာရွိေန၍ လွပျခင္းမရွိလ်ေခ်။ သို႔ေသာ္ လြင္ေသာအသံ ညက္ေညာေသာ အဆြဲအငင္တို႔ျဖင္႔ အျခားေသာ ကရင္တူရိယာတို႔ႏွင္႔ တြဲဖက္တီးခတ္ေသာအခါ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ တူရိယာအျဖစ္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔က သတ္မွတ္အသံုးျပဳၾကသည္။

(၇) ေသာင္႔ထြန္ (ေခၚ) တေယာ
ကရင္႔အေခၚ (ေသာင္႔ထြန္) မွာ ၿငိမ္႔ေညာင္းစြာ တီးရေသာ တူရိယာပစၥည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေရွးက်၍ ရွားပါးလွေသာ ပစၥည္းလည္းျဖစ္၏။

တေယာျပဳလုပ္ျခင္း
ေသာင္႔ထြန္ကို အုန္းမႈတ္ခြက္တို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ၀ါးပိုးက်ည္ေတာက္တို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ ေရွးအခါက ေသာင္႔ထြန္ကိုႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းတပ္ျဖင္႔ အသံုးျပဳေလ႔ရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ႀကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္းတပ္၍ သံုးစြဲလာၾကသည္။ ထိုႀကိဳးတို႔မွာႏွစ္ ေခ်ာင္းပူးထားေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းႏွင္႔ သံုးေခ်ာင္းပူးထားေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ေသာေဒသတြင္ ႀကိဳးသံုးေခ်ာင္းတပ္၍ ရွားရွားပါးပါး အသံုးျပဳ တီးခတ္ေနေၾကာင္းကို ေတြ႔ရွိရေသးသည္။ ကရင္႔ေသာင႔္ထြန္သည္ အမ်ားအားျဖင္႔ အလ်ားႏွစ္ေတာင္ခန္႔ရွိသည္။ ထိုးတံျဖင္႔ တေယာထိုးသကဲ႔သို႔ တီးခတ္၍ရသလို လက္ေခ်ာင္းျဖင္႔ တီးခတ္၍လည္းရသည္။ မတ္တပ္ေထာင္၍ ေဘးတိုက္ထိုးရၿပီး အေသအရွင္ထိုးနည္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိ၏။ အေသထိုးနည္းမွာ ထိုးတံကိုႀကိဳးအတြင္းသို႔ထားၿပီး ထိုးေသာထိုးနည္းကိုဆိုလိုသည္။ အရွင္ထိုးနည္းမွာ ထိုးတံႏွင္႔တသီးတျခားထားၿပီး အျပင္မွေန၍ထိုးျခင္းျဖစ္သည္။ ကရင္႔ေသာင္႔ထြန္သည္ ေရွးအခါက ေပါမ်ားလွေသာ္လည္း ယေန႔ တေယာ ဂီတမ်ားေပၚထြန္းလာခ်ိန္တြင္ တျဖည္းျဖည္းကြယ္ေပ်ာက္၍ ေက်းလက္အခ်ဳိ႔တြင္သာ ရွားရွားပါးပါး ေတြ႔ရွိႏုိင္ေတာ႔သည္။

(၈) ထာ႔ (ေခၚ) ကရင္အိုးစည္
ကရင္အိုးစည္သည္ ဗမာ၊ ရွမ္းတို႔၏ အိုးစည္ပံုသဏၭာန္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ရွမ္းအိုးစည္ကဲ႔သို႔ ကိုယ္ထည္ရွည္လ်ားျခင္း မရွိေခ်။ ခါးေသးၿပီး အ၀ိုက္က်ယ္ျခင္းလည္း မရွိေခ်။ ကရင္အိုးစည္မွာ ခါးတုတ္၍ ကိုယ္ထည္လည္းတိုသည္။

ကရင္အိုးစည္ျပဳလုပ္ျခင္း
ကရင္အိုးစည္ကို မာေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔ ထြင္းယူၿပီးမ်က္ႏွာ၀ကို ႏြားသားေရျဖင္႔ က်က္ထားသည္။ ထိပ္၀အနည္းဆံုးတစ္ေပရွိသည္။ အိုးစည္ထိပ္၀အခ်င္းကိုမူတည္လ်က္ တြဲဖက္တီးရေသာ တူရိယာတို႔၏ အရြယ္အစားကိုလိုက္၍ သတ္မွတ္ခ်က္ရွိ၏။ အိုးစည္ထိပ္၀ ၁၂ လက္မ၊ ဖားစည္ထိပ္၀ ၁၈ လက္မ၊ လင္းကြင္းအက်ယ္ ၁၂ လက္မႏွင္႔ ၁၀ လက္မအခ်င္းရွိေသာ ေမာင္းတို႔ျဖင္႔ တြဲဖက္တီးခတ္ေသာ္ လိုက္ဖက္လွေသာ အသံက္ိုရရွိသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ ကရင္ရုိးရာဒံုးအက၊ေတးသီပြဲ (ေခၚ)ေအာ္ပြဲတို႔တြင္ အိုးစည္ကိုပင္ တူရိယာအျဖစ္ ထားၿပီးႏွဲ၊ ပုေလြ၊ ၀ါး၊ေမာင္း၊ လင္းကြင္း၊ ဗံုတို႔ျဖင္႔ တြဲ၍ တီးခတ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရွိရမည္ ျဖစ္ေပသည္။

(၉) ခနာ (ေခၚ )ဗ်တ္ေစာင္း
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ ႀကိဳးတပ္တူရိယာမ်ားရွိသည္႔အနက္ ဗ်တ္ေစာင္းသည္ တစ္မ်ဳိးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ကရင္ဗ်တ္ေစာင္းသည္ ယခုေခတ္ မယ္ဒလင္တစ္မ်ဳိးဟု ဆိုႏုိင္သည္။ အခ်ဳိ႔က ကိုယ္တိုင္တီး ကိုယ္တိုင္သီဆို၍ အခ်ဳိ႔မွာ အမ်ဳိးသားကတီးခတ္၍ အမ်ဳိးသမီးက သီခ်င္းသီဆိုေသာအခါ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိလွသည္ဟု လက္ခံထားၾကေပသည္။

ဗ်တ္ေစာင္းျပဳလုပ္ျခင္း
ေရွးအခါက အုန္းမႈတ္ခြက္ျဖင္႔ အုန္းသီးတစ္လံုးကို သံုးပံုတစ္ပံုမွ ညီညာစြာျဖတ္ယူၿပီး အ၀ကို သစ္သား ၀ါးျပားျဖင္႔ပိတ္၍ ျပဳလုပ္ယူေလ႔ရွိသည္။ ေနာင္ေခတ္အခ်ိန္တြင္ သစ္မာသားျဖစ္ေသာ ယင္းတိုက္၊ ပ်ဥ္းကတိုး၊ ပိေတာက္သားတို႔ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေနၾကသည္။ ေရွးကႀကိဳးသံုးေခ်ာင္း ရုိးရုိးတပ္ပါရွိေသာ္လည္း မ်က္ေမွာက္တြင္ ႀကိဳးငါးေခ်ာင္းကို ႏွစ္ေခ်ာင္းတြဲစံု ေလးေခ်ာင္းႏွင္႔ တစ္ေခ်ာင္းတြဲတပ္ႀကိဳးအျဖစ္ တပ္ဆင္ၾကသည္။ ယခင္ကပိုးခ်ည္မွ်င္ သစ္သားမွ်င္ ၀ါးမွ်င္တို႔ျဖင္႔ ႀကိဳးအျဖစ္အသံုးျပဳေလ႔ရွိေသာ္လည္း ယခုအခါ ႏုိင္လြန္ သ့မဏိႀကိဳးတို႔ျဖင္႔ တပ္ဆင္သံုးစြဲလာၾကသည္။

ေဖာ္ျပပါ ထင္ရွားလွေသာ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာတူရိယာမ်ားကို ေဖာ္ျပရာတြင္ အားလံုးျပည္႔စံုႏုိင္ၿပီး မဟုတ္ေခ်။ ေဒသအလိုက္ ရုိးရာတူရိယာပစၥည္းမ်ား ရွိေနဦးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။

ကရင္ႏွင္႔ကရင္႔ရုိးရာ၀တ္စားဆင္ယင္မႈမ်ား

ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ လူဦးေရအားျဖင္႔ (၄) သန္းေက်ာ္ရွိေနၾကၿပီး ေနရာေဒသႀကီး (၃) ခုတြင္ေနထိုင္ၾကသည္။ ၄င္းတို႔မွာ (၁) ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္း၊ စစ္ေတာင္းျမစ္၀ွမ္း၊ သံလြင္ျမစ္၀ွမ္းႏွင္႔ တနသၤသာရီကမ္းရုိးတန္းေဒသ (၂) ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းႏွင္႔ စစ္ေတာင္းျမစ္ၾကားရွိ ပဲခူးရုိးမေတာင္တန္းမ်ားႏွင္႔ ခ်ဳိင္႔၀ွမ္းေဒသမ်ား (၃) ရွမ္းကုန္းျပင္ျမင္႔ေတာင္ပိုင္းမွ ကယားျပည္နယ္၊ ကရင္ျပည္နယ္၏ခ်ဳိင္႔၀ွမ္းႏွင္႔ လြင္ျပင္မ်ားအပါအ၀င္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ရွမ္းကုန္းျပင္ျမင္႔ေဒသမ်ားပင္ျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္မ်ားသည္ ဘာသာစကားအားျဖင္႔ (၁၆) မ်ဳိးခန္႔ကြဲျပားျခားနားၾကၿပီး ယင္းတို႔ကိုအဓိကအားျဖင္႔ အုပ္စုႀကီးႏွစ္ခုျဖစ္ေသာ စေကာ-ဘြဲအုပ္စု (Sgaw-Bghai) ႏွင္႔ပိုးအုပ္စု (Pow) တို႔ပင္ျဖစ္သည္။ စေကာသည္ စေကာ-ဘြဲအုပ္စုတြင္ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုး အသံုးျပဳေသာစကား ျဖစ္သကဲ႔သို႔ ပိုးစကားသည္လည္း ပိုးအုပ္စုတြင္ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုး ေျပာေသာစကားျဖစ္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ကရင္မ်ားကိုေနရာေဒသလိုက္၍ ေျမာက္ပိုင္းကရင္၊ ေတာင္ပိုင္းကရင္ ဟူ၍ခြဲထားျပန္သည္။ ေျမာက္ပိုင္းကရင္မ်ားတြင္ ကယားမ်ားပါ၀င္ၿပီး ေတာင္ပိုင္းကရင္မ်ားတြင္ စေကာႏွင္႔ပိုးတို႔ပါ၀င္သည္။ ထိုသို႔ ကြဲျပားေနျခင္းသည္ ကြဲျပားျခားနားေသာ ျပင္ပရုိးရာယဥ္ေက်းမႈမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈေၾကာင္႔ျဖစ္သည္ကို ေဖာ္ျပေနပါသည္။ ေျမာက္ပိုင္းကရင္မ်ားသည္ ထိုင္းစကားကိုေျပာေသာ ရွမ္းတို႔ႏွင္႔နီးစပ္မႈ၊ လႊမ္းမိုးမႈကိူခံရသကဲ႔သို႔ ေတာင္ပိုင္းကရင္မ်ားတြင္ မြန္၊ ဗမာတို႔၏ လႊမ္းမိုးမႈရွိေနသည္။ ေျမျပန္႔တြင္ေနေသာကရင္မ်ားႏွင္႔ ေတာင္ကုန္းေတာင္တန္းတြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္မ်ားဟူ၍ ကြဲျပားၾကျပန္သည္။ အထူးသျဖင္႔ ပိုးကရင္မ်ားသည္ ေျမျပန္႔တြင္ေနထိုင္ၾကသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထိုသို႔ ပိုးကရင္မ်ား ေျမျပန္႔သို႔ေရာက္ရွိသြားရသည္မွာ စေကာကရင္မ်ား၏ တြန္းပို႔မႈေၾကာင္႔ျဖစ္ရသည္ဟု ပိုးကရင္ဒ႑ရီတြင္ဆိုထားသည္။ တစ္ဖန္ေျမျပန္႔တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာပိုးကရင္မ်ားသည္ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးၾကသည္။ ေတာင္ေပၚတြင္ေနထိုင္ၾကေသာကရင္မ်ားမွာ အမ်ားအားျဖင္႔ ေတာင္ယာလုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ရက္ကန္းလုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ေတာင္ေပၚသားမ်ားသည္ သားေရတပ္ရက္ကန္းစင္မ်ားျဖင္႔ ျပဳလုပ္ၾကေသာ္လည္း ေျမျပန္႔သားမ်ားသည္ ဗမာမ်ားကဲ႔သို႔ သစ္သားေဘာင္တပ္ရက္ကန္းစင္မ်ားျဖင္႔ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ေတာင္ေပၚသားမ်ားသည္ ၀ါဂြမ္းမ်ားက္ုစိုက္ပ်ဳိးၾကေသာ အေလ႔အထရွိၿပီး ယင္း၀ါဂြမ္းထည္မ်ားကို ေျမျပန္႔တြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ဗမာ၊ မြန္တို႔ထံရာင္းခ်ၾကသည္။

ဘာသာတရားႏွင္႔ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈအေပၚအေျခခံလ်က္ ကရင္မ်ားသည္ ကြဲျပားၾကျပန္သည္။ ကရင္တို႔၏မိရုိးဖလာယံုၾကည္မႈမွာ နတ္ သို႔မဟုတ္ နာမ္၀ိညာဥ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။ မိရုိးဖလာယံုၾကည္မႈကို ဦးေဆာင္ၾကသူမ်ားသည္ ေက်းရြာလူႀကီးသူမမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဦးေဆာင္သူရြာသူႀကီးမ်ားသည္ မိရုိးဖလာပြဲက်င္းပရာအခမ္းအနားမ်ားကို စီစဥ္ဦးေဆာင္ၾကၿပီး ေက်းရြာရွိအမ်ဳိးသမီးႀကီးမ်ားမွာ ကြယ္လြန္သူဘိုးဘြားမ်ားအား ကန္ေတာ႔ျခငိး၊ ေရာဂါေ၀ဒနာစြဲကပ္သူမ်ားအား ကုသေပးျခင္း စသည္႔အလုပ္မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရန္တာ၀န္ယူၾကသည္။ မြန္၊ ဗမာ၊ ရွမ္းတို႔၏လႊမ္းမိုးမႈေၾကာင္႔ ကရင္အေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္လာၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာႏွင္႔ မိရုိးဖလာယံုၾကည္မႈတို႔၏ ေရာေႏွာယွက္ႏြယ္မႈပင္ျဖစ္သည္။ ၁၉ရာစုတြင္ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳမ်ားေရာက္ရွိလာသာအခါ သူတို႔၏ယံုၾကည္မႈအစဥ္အလာသည္ ပို၍ရႈပ္ေထြးသြားသည္။ ထိုခရစ္ယာန္သာသနာျပဳမ်ားသည္ ၁၈၂၅ ခုႏွစ္ေလာက္တြင္ တနသၤာရီေဒသရွိ ကရင္မ်ားၾကားတြင္ သာသနာျပဴလုပ္ငန္းစတင္ခဲ႔ၾကသည္။ ခရစ္ယာန္သာသနာ၏လႊမ္းမိုးမႈေၾကာင္႔ လူမူေရး။ ဘာသာေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားလည္း မ်ားစြာေပၚထြက္လာခဲ႔ၾကသည္။ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳမ်ားသည္ သာသနာ႔စာသင္ေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင္႔လွစ္ခဲ႔ၾကသည္။ ကရင္စာမ်ားကိုလည္းတီထြင္ေရးသားျဖန္႔ေ၀လာၾကသည္။ ကရင္မ်ားကိုလည္း သာသနာအမႈေတာ္ေဆာင္မ်ား၊ေက်ာင္းဆရာမ်ား၊ ဆရာ၀န္မ်ား၊ အစိုးရ၀န္ထမ္းမ်ား ျဖစ္လာရန္ ေလ႔က်င္႔ပ်ဳိးေထာင္ေပးခဲ႔ၾကသည္။ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းစစ္တန္းအရ ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားတြင္ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈကြဲျပားျခားနားမူကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထားသည္ကိုေတြ႔ရသည္။ စေကာမွာ ၆၇% ဗုဒၶဘာသာ၊ ၂၅% ခရစ္ယာန္(ႏွစ္ျခင္း)၊ ၈% မိရုိးဖလာ၊ ပိုးမွာ ၉၃% ဗုဒၶဘာသာ၊ ပအို႔မွာ ၁၀၀% ဗုဒၶဘာသာ၊ ကယားမွာ အမ်ားပိုင္းမိရုိးဖလာ၊ အျခားေသာေတာင္ေပၚကရင္အနည္းစုသည္ ႏွစ္ျခင္း၊ ကက္သလစ္၊ အဂၤလီကန္မ်ားျဖစ္လာၾကသည္။

ေတာင္ပိုင္းကရင္မ်ားသည္ ရုိးရာအစဥ္အအလာအရ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို က်င္႔သံုးခဲ႔ၾကသည္။ ေက်းရြာသူႀကီးသည္ ၾသဇာအာဏာရွိသူျဖစ္ၿပီး ရြာသူရြာသားမ်ားအား တရားမွ်တစြာ အုပ္ခ်ဳပ္သူျဖစ္သည္။ ရွမ္းတို႔လႊမ္းမိုးေသာ ေျမာက္ပိုင္းကရင္မ်ားတြင္ ထက္ေအာက္ဆင္႔ကဲအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို က်င္႔သံုးၾကေသာ္လည္း ေဒသတစ္ခုႏွင္႔တစ္ခု မိမိတို႔ကြန္ဖယ္ဒေရးရွင္း( confederation)အသြင္ကို ကရင္နီတို႔ေဒသျဖစ္ေသာ ကနၲာရ၀တီ၊ ေဘာလခဲ၊ ၾကက္ဖိုးႀကီး၊ နမ္႔မယ္ခံုတို႔တြင္ေတြ႔ရသည္။

အေမရိကန္ႏွစ္ျခင္းသာသနာျပဳဆရာ Rev. Harry Ignatius Marshall သည္ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္တြင္ The Karen စာအုပ္ကို ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ႔သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္မ်ားတို႔၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈမ်ားအေၾကာင္းကို သူ၏စာအုပ္ထဲတြင္ အေသးစိပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ ကရင္တို႔၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈႏွင္႔ပတ္သက္ေသာ ေရးသားေဖာ္ျပခ်က္မ်ားသည္ အျခားစာအုပ္မ်ားႏွင္႔ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ပိုမိုအေသးစိတ္္က်ကာ ပိုမိုျပည္႔စံုသည္ဆိုေသာ္လည္း အားလံုး ၿပီးျပည္႔စံုသည္ဟုမဆိုလိုပါ။ ကရင္တို႔၏၀တ္စားဆင္ယင္မႈႏွင္႔ပတ္သက္၍ေရးသားထားေသာ အခန္း၏နိဒါန္းမွာပင္ သူကဆိုထားသည္မွာ "ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုအားလံုး၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈကို အေသးစိတ္ေဖာ္ျပရပါလွ်င္ စေကာ႔တလန္ျပည္လုပ္ သကၠလပ္အ၀တ္စအမွ်င္မ်ားကို ထုတ္ယူေဖာ္ျပသကဲ႔သို႔ စာအုပ္တစ္အုပ္လံုးမွာ ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင္႔သာ ျပည္႔သြားေပလိမ္႔မည္ ဟုဆိုခဲ႔သည္" မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ Marshall ေဖာ္ျပခဲ႔ေသာ ကရင္တို႔၏၀တ္စားဆင္ယင္မႈမ်ားမွာ အျပည္႔စံုဆံုးေသာအခ်က္အလက္မ်ားဟု မွတ္တမ္းတင္ရေပမည္။

ကရင္ရုိးရာ၀တ္စံုမ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင္႔ ဆင္တူၾကပါသည္။ ကရင္အမ်ား၀တ္ၾကသည္႔ ရုိးရာ၀တ္စံုမွာ ကရင္သင္တိုင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသင္တိုင္း၏အရွည္ႏွင္႔ အေရာင္အေသြးခ်ယ္သမူမွာမူ ေနရာေဒသအလိုက္ အလြန္ပင္ကြဲျပားၾကပါသည္။ သင္တိုင္းမ်ားကို အမ်ဳိးသားေရာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားပါ ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ထမီကိုလည္း ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ ထမီတြင္လည္းအဆင္အမ်ဳိးမ်ဳိး ကြဲျပားၾကသည္။ ေရွးယခင္ကဆိုရင္ သြားလာမႈခက္ခဲေသာ အရပ္ေဒသတြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္အမ်ုိးသားမ်ားသည္ Loincloth ေခၚေဘာင္းဘီတိုမ်ားကိုသာ ၀တ္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ၂၀ ရာစုအစပိုင္းေရာက္ေသာအခါ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာေဘာင္းဘီရွည္မ်ားကို ၀တ္ဆင္လာၾကသည္ကိုေတြ႔ရသည္။ Spearman (1880, II:228) ကေဘာင္းဘီရွည္၀တ္ျခင္းသည္ေျမာက္ပိုင္းေဒသတြင္ ေနထိုင္ၾကသူမ်ားတြင္ ပိုမိုေတြ႔ရၿပီး သင္တိုင္မ်ားကို ေတာင္ပိုင္းေဒသေန ကရင္မ်ားတြင္ပိုမို၀တ္ဆင္ၾကသည္ကိုေတြ႔ရေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ အျခား၀တ္စားဆင္ယင္မႈတစ္ခုမွာ အမ်ားစုသံုးစြဲၾကသည္႔ ကရင္လြယ္အိတ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။ အမ်ားပိုင္းမွာ အဆင္မပါ ေျပာင္ေခ်ာကရင္လြယ္အိတ္မ်ားျဖစ္သည္။ ကရင္အမ်ားစုသည္ ျခံဳေစာင္ကိုလည္းယက္လုပ္ၾကသည္။

Marshall (1922:37) သည္ ကရင္တို႔၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈ ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ၁၉၂၀ ခုႏွစ္မ်ား အစမွာကတည္းကပင္ မ်ားစြာေလ႔လာခဲ႔သည္။ သူ၏ေလ႔လာခ်က္အရ ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပိုင္း ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသႏွင္႔ ေျမျပန္႔တြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္မ်ားသည္ ဗမာမ်ားကဲ႔သို႔၀တ္စားဆင္ယင္ၾကသည္။ ပြဲေတာ္အခ်ိန္မ်ားတြင္သာ ကရင္ရုိးယာ၀တ္စံုမ်ားကို ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ ေျမာက္ပိုင္းႏွင္႔ အေရွ႔ပိုင္းေနကရင္မ်ားမွာ ရွမ္းအ၀တ္အစားမ်ားကို ၀တ္ဆင္ၾကတတ္သည္။ အမ်ုိးသမီးမ်ားမွာ အမ်ဳိးသားမ်ားထက္ ရုိးယာ၀တ္စံုမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ ေက်းရြာတြင္ အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ဗမာအ၀တ္အစားမ်ားကို ၀တ္ဆင္ၾကေသာအခါသာလွ်င္ ကရင္အမ်ုိးသမီးႀကီးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏အနက္ေရာင္သင္တိုင္းကို ဗမာအက်လံုခ်ည္ဖံုးကာ ၀တ္ဆင္ၾကသည္ဟု Marshall (1922:38) ကဆိုထားသည္။

လြန္ခဲ႔ေသာႏွစ္ကာလအတြင္း ကရင္ရုိးယာ၀တ္စံုအေၾကာင္းကို ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေလ႔လာရန္မလြယ္ကူသျဖင္႔ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ရွိ စေကာႏွင္႔ပိုးကရင္မ်ားထံမွ အခ်က္အလက္အခ်ဳိ႔ကို ေကာက္ယူႏုိင္ခဲ႔ပါသည္။ ပအို႔၊ ကယားႏွင္႔ ဘြဲမ်ားလည္း နယ္စပ္ေဒသတြင္ရွိၾကပါသည္။ သို႔ေသာ္ထိုင္းႏုိင္ငံရွိ ကရင္အေၾကာင္းေရးသားရာတြင္ ထိုသူတို႔အေၾကာင္းကို ထည္႔သြင္းေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိေခ်။ ထိုင္းႏုိင္ငံေျမာက္ပိုင္းႏွင္႔ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိေတာင္ေပၚေဒသတြင္ သာသနာျပဳမ်ားအျဖစ္ ႏွစ္မ်ားစြာေနထိုင္ခဲ႔ၾကေသာ Paul ႏွင္႔ Elaine တို႔ေရးသားေသာ Peoples of the Golden Triangle (1984:68-99) ပါအခန္းတစ္ခန္းႏွင္႔ E.M.Hinton (1974) ေရးသားခဲ႔ေသာ The Journal of the Siam ပါေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ အေျခခံထားလ်က္ေဖာ္ျပလိုပါသည္။ စေကာႏွင္႔ ပိုးကရင္၀တ္စံုအေၾကာင္းကို ေရးသားထားေသာ Lewis တို႔စာတြင္ ''ကရင္" ဆိုေသာစကားသည္ "ရက္ကန္းယက္"သူမ်ားႏွင္႔ ထပ္တူေတြ႔ျမင္ႏုိင္သည္ဟုဆိုထားသည္။ လို႔ေၾကာင္႔ ကရင္တို႔ယက္ကန္းမွထြက္ေပၚလာေသာ ထုတ္ကုန္ပစၥည္း မ်ားသည္နာမည္ႀကီးလွပါသည္။ Hinton ၏သုေတသနလုပ္ငန္းမွာ ၁၉၆၈-၆၉ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာနယ္စပ္တစ္ေနရာရွိ ပိုးကရင္ရြာတစ္ရြာတြင္ ေတြ႔ျမင္ေလ႔လာခဲ႔သမွ်ကို တင္ျပထားျခင္းျဖစ္သည္။ ရွာေဖြေတြ႔ရွိခ်က္ႏွစ္ရပ္စလံုးမွာ မ်ားစြာပံုေဖာ္မႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ႏုိင္သည္။

စေကာ-ဘြဲကရင္(The Sgaw-Bghai Karen)
စေကာ-ဘြဲအုပ္စုကို တစ္ဖန္ ဘာသာစကားအရ စေကာ၊ ဘြဲ၊ ကယား၊ ပရဲ႕ စသည္ျဖင္႔ ခြဲႏုိင္ေသးသည္။ စေကာစကားသည္ စေကာႏွင္႔ ပကူးစကားႏွစ္မ်ဳိးစလံုး ပါ၀င္သည္။ ဘြဲစကားတြင္ ဘြဲ၊ ေဂဘား၊ ေဂခို၊ ပထါ၊ ပေဒါင္၊ ပါ၀င္သည္။ ပရဲ႔စကားတြင္ ပရဲ႔မ်ားသာပါ၀င္သည္။

စေကာ (Sgaw)
ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ စေကာကရင္ (၂) သန္း၀န္းက်င္ေနထိုင္ၾကၿပီး ထိုင္းႏုိင္ငံတြင္ သံုးသိန္းခန္႔ရွိသည္။ အမ်ားစုမွာ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းႏွင္႔ စစ္ေတာင္းျမစ္ၾကားရွိ ပဲခူးရုိးမတြင္လည္း ေနထိုင္ၾကသည္။ Spearman (1888,II:628) ကသူတို႔ကို ''ျငိမ္းခ်မ္းျခင္းကိုအျမတ္ႏုိးဆံုးေသာကရင္မ်ဳိးႏြယ္စု'' ဟူ၍ပင္တင္စားေခၚေ၀ၚခဲ႔သည္။ ပိုးကရင္တို႔ႏွင္႔ ရန္ဘက္ျဖစ္ခဲ႔ဖူးသည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ သူကဆက္လက္၍ "ျမိတ္ေဒသရွိပိုးကရင္မ်ားကို တစ္စိတ္တစ္ေဒသအားျဖင္႔ ေခ်မႈန္းခဲ႔သည္ကိုလည္ေကာင္း၊ အဂၤလိပ္တို႔ တနသၤာရီကိုသိမ္းပိုက္စဥ္က ပိုးကရင္တို႕ကို၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ႔မႈမ်ားရွိေၾကာင္း" ကို ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။

Spearman (1888,II:628) က ကရင္ရုိးရာစတ္စံုအေေၾကာင္းေဖာ္ျပရာတြင္ "ကရင္ရုိးရာ၀တ္စံုသည္ အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းတြင္ အနီေရာင္အစင္းေလးမ်ားျဖင္႔ ယက္က္ထားသည္"ဟုေဖာ္ျပသည္။ Marshall က ကရင္၀တ္စံုအေၾကာင္းပိုမိုစံုလင္စြာ ေဖာ္ျပထားသည္။ ေတာင္ေပၚေနသူမ်ားသည္ ပခံုးမွေျခသလံုးသားအထိက်ေသာသင္တိုင္းကို ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ ပဲခိုးရုိးမတြင္ စေကာမ်ားသည္အေပၚပိုင္းတြင္ အျဖဴေရာင္ရွိၿပီီး အနီေရာင္စင္းေၾကာင္းပါလ်က္ ေအာက္ေျခ၌လည္းအနီေရာင္ျဖင္႔ရက္ထားေသာသင္တိုင္းကို ၀တ္ၾကသည္။ အေရာင္ႏွစ္ခုၾကားတြင္ ဇာထိုးပန္းထိုးမ်ားရွိေသးသည္။ ေမာ္လၿမိဳင္၊ ဖာပြန္ေဒသမ်ားႏွင္႔ အေရွ႔ဘက္ပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ သင္တိုင္းကို အျဖဴေရာင္ အနီေရာင္အစင္းႏွစ္ေၾကာင္းကို ထက္ေအာက္ယွက္ႏြယ္ထားလ်က္ ယက္လုပ္ၾကသည္။

အမ်ဳိးသမီးငယ္မ်ားသည္ ေျခက်င္း၀တ္အထိက်ေသာ ကရင္သင္တိုင္းမ်ားကို ၀တ္ထားၾကသည္ဟုလည္း ေဖာ္ျပထားသည္။ အပ်ဳိေဖာ္၀င္လာေသာ အမ်ဳိးသမီးတိုင္းသည္ သင္တိုင္းႏွင္႔စကပ္မ်ားကို၀တ္ၾကသည္။ ဆက္လက္၍ Marshall (1922:28) က အခ်ဳိ႔ရြာမ်ားတြင္ ကရင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႔ရြာမ်ားတြင္ တစ္ဖန္ ကရင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ အနက္ေရာင္သင္တိုင္းမ်ားကို ၀တ္ၾကျပန္သည္။ ထိုသင္တိုင္းတြင္ လည္ပင္းႏွင္႔ လက္၀ေလာက္တြင္ အေရာင္မ်ားကြန္႔ထားသည္။ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ားတြင္ အိမ္ေထာင္မက်မီအထိ အပ်ဳိမ်ားသည္ေျခက်ဥ္း၀တ္အထိက်ေသာ အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းမ်ားကို ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ထမီစကပ္ကိုအမ်ားပိုင္း ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အရြယ္ေရာက္သည္႔အခ်ိန္အထိ သင္တိုင္းတိုမ်ားကိုလည္း ၀တ္ဆင္ၾကသည္။

စေကာကရင္အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈပံုစံ၊ ဒီဇိုင္းႏွင္႔ ပတ္သက္၍လည္း Marshall (1922:38) က ထိုအစဥ္အလာသည္ စပါးႀကီးေျမြဒ႑ရီမွဆင္းသက္လာသည္ဟုဆိုသည္။ ဒ႑ရီအရ ေနာ္မူအိုင္ကို စပါးႀကီးေျမြျဖဴတစ္ေကာင္က ခိုးယူသြားခဲ႔ၿပီ တြင္းထဲတြင္၀ွက္ထားသည္။ ေျမြတြင္းထဲတြင္ ေရာက္ေနေသာေနာ္မူအိုင္ကို ေယာက်္ားျဖစ္သူကအသက္ေပး၍ ကယ္ယူခဲ႔သည္။ထိုသို႔ျဖင္႔ အမ်ဳိးသမီးမွာ လြတ္ေျမာက္သြားၿပီး ေျမပၚသို႔ျပန္တက္လာႏုိင္ေတာ႔သည္။

ထိုဒ႑ရီအေပၚအေျချပဳလ်က္ အမ်ဳိးမ်ဳိးအဓိိပၸာယ္ေဖာ္ခဲ႔ၾကသည္႔ အနက္တစ္ခုမွာ "စပါးႀကီးေျမြသည္ မိမိအေရခံြအတိုင္း အမ်ဳိးသမီးအားသင္တိုင္းကို ယက္ရန္ခိုင္းေစသကဲ႔သို႔ အမ်ဳိးသမီးဘက္မွလည္း စပါႀကီးေျမြပါးစပ္မွ လြတ္ေျမာက္ျခင္းအတြက္ ေက်းဇူးတုန္႔ျပန္ေသာအားျဖင္႔ စပါႀကီးအေရခံြအတိုင္း အ၀တ္ယက္လုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ " Gotegorg တြင္ ဖြင္႔လွစ္ျပထားေသာ Ethnographcam Museum ျပတိုက္တစ္ခုတြင္ စေကာကရင္လံုခ်ည္သံုးမ်ဳိးကို ေဖာ္ျပထားသည္ဟု Hansan (1960) က ဆိုခဲ႔ဖူးသည္။ ထိုသံုးမ်ဳိးမွာ (၁) ေတာက္ပေသာ အနီေရာင္ခ်ည္ထည္ လက္လက္ေပၚတြင္ အထည္ေအာက္အစိမ္းေရာင္ အစင္းေၾကာင္းမ်ားပါရွိသည္႔ လံူခ်ည္ (AC#35.39.715)၊ (၂) အထက္ပိုင္းတြင္ အနီေရာင္ခ်ည္ထည္ျဖင္႔ ယက္လုပ္ထားၿပီး ေအာက္ပိုင္းတြင္ အနီေရာင္လက္ေနေသာ ခ်ည္ထည္ျဖင္႔ ယက္လုပ္သည္႔လံုခ်ည္ (AC#35.39.801)၊ (၃) အနက္၊ အျဖဴေရာင္ႏွင္႔ အနီေရာင္ပါရွိေသာ အမ်ဳိးသား၀တ္လံုခ်ည္ (AC#35.39.710) ထိုျပတိုက္ထဲတြင္ ကရင္ေခါင္းေပါင္းကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ ကရင္ေခါင္းေပါင္းသည္ အျဖဴေရာင္ခ်ည္ထည္ေပၚတြင္ အ၀ါ၊ အစိမ္းေရာင္ ကန္႔လန္႔ျဖတ္ပါ၀င္ၿပီး အနီေရာင္မွာ အထက္ေအာက္အစင္းျဖစ္သည္။

ပကူး (Paku)
ေတာင္ငူအေရွ႔ေတာင္တန္းရွိ ကယားျပည္နယ္တြင္ ပကူးကရင္ (၅၀၀၀) ခန္႔ ေနထိုင္ၾကသည္။ Spearman (1888,II:471) က ေဖာ္ျပသည္မွာ ပကူးကရင္မ်ားသည္ ကရင္နီမ်ား၏ ရုတ္တရက္၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ျခင္းကို အႀကီးအက်ယ္ခံခဲ႔ရသည္။ ပကူးကရင္ရြာမ်ားလည္း ပ်က္စီးခဲ႔ရသည္။ Spearman က ဤေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေရးသားေသာအခ်ိန္တြင္ ပကူးကရင္ (၂၀၀၀) ခန္႔သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းလ်က္ရွိေနၿပီ္ဟု သိရသည္။ ပကူးကရင္မ်ား၏ အ၀တ္အစားႏွင္႔ပတ္သက္၍ Spearman (1888,II:167) က ေဖာ္ျပရာတြင္ "အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းတြင္ အစင္းမရွိ ၊ဇာထိုးပန္းထိုးပါေသာ က်ဥ္းေျမာင္းေသာေအာက္ေျခတြင္ အနားသပ္ကို ယက္ထားသည္ တစ္ရြာႏွင္႔္႔တစ္ရြာ ပံုစံမတူၾကေခ်။" Marshall(1922:35) ကလည္း အလားတူဆိုထားသည္မွာ "ပကူးအမ်ုိးသားမ်ားသည္ အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းကို၀တ္ၾကသည္။ ထိုသင္တိုင္း၏ေအာက္ေျခတြင္ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ အနီေရာင္အနားသပ္မ်ားရွိသည္။ ေက်းရြာတစ္ရြာႏွင္႔တစ္ရြာ သီးျခားအမွတ္အသားမ်ား ရွိသည္။"

ဘြဲ (Bwe)
ဘြဲကို ဘဂဲ (Bghai) ကရင္မ်ားဟုလည္းေခၚၾကသည္။ ဘြဲ (၁၆၀၀၀) ခန္႔သည္ ေတာင္ငူ၀န္းက်င္ရွိ ေတာင္တန္းမ်ားႏွင္႔ ကယားျပည္နယ္ အေနာက္ေတာင္ဘက္ ေက်းေဘာ္ႀကီးေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္လည္း အနည္းစုေနထိုင္ၾကသည္။

၁၈၆၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း ေတာင္ငူခရုိင္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးအျဖစ္ အမႈထမ္းေဆာင္ခဲ႔ေသာ A.R.McMahon ဆိုသူသည္ဘြဲတို႔၏ ၀တ္စံုႏွင္႔ပတ္သက္၍ ပထမဦးဆံုးေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ A.RMcMahon (1876:300-301) အဆိုအရ "ဘြဲတို႔သည္ စစ္ေတာင္းျမစ္ကမ္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ေကခိုမ်ားကဲ႔သို႔ ၀တ္စံုမ်ားကို၀တ္ၾကသည္ သူတို႔အ၀တ္ေအာက္ေျခပိုင္းတြင္ အနီေရာင္အစင္းမ်ားယက္ထားသည္။ သူတို႔ႏွင္႔ေတာင္ဘက္ပိုင္းတြင္ ေနၾကသူမ်ားသည္ လက္မပါေသာ သင္တိုင္းမ်ားကို၀တ္ၾကသည္။" သူကဆက္လက္၍ ဆိုထားသည္မွာ "သာသနာျပဳမ်ားသည္ သူတို႔၏အ၀တ္ေပၚမူတည္၍ ေဘာင္းဘီရွည္၀တ္ ဘြဲ "(Pant Bhai) ႏွင္႔ သင္တိုင္း၀တ္ (Tunic Bghai) ဟူ၍ ခြဲျခားသိျမင္ၾကသည္။" တစ္ဖန္ Spearman (1888,I:167) က ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ ေဒါက္တာ Manson Mopgha ၏ေဖာ္ျပခ်က္ကိုအေျချပဳကာ မို႔ပါ Mopha တို႔၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈႏွင္႔ပတ္သက္၍ ေဖာ္ျပျပန္သည္မွာ "မို႔ပါတို႔သည္ ခရစ္ယာန္ညာသာသို႔ အဦးဆံုး၀င္လာေသာအဖြဲ႔ျဖစ္ပ့သည္။ သူတို႔သည္ သင္တိုင္း၀တ္ ဘြဲ (Tunic Bghai) အဖြဲ႔ျဖစ္သည္။ အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းတြင္ အနီေရာင္အစင္းေၾကာင္းrမ်ားပါ၀င္သည္။"

Marshall (1922:35) ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ သာသနာျပဳခဲ႔စဥ္က ဘြဲတို႔သည္သင္တိုင္းမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကေၾကာင္း သူတို႔၏သင္တိုင္းမ်ားသည္ စေကာႏွင္႔ ပိုးတို႔၀တ္ေသာသင္တိုင္းမ်ားထက္ ပိုမိုတိုၿပီး တင္းၾကပ္စြာ၀တ္ဆင္ၾကေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ "ယခင္က ဘြဲတို႔သည္ ေဘာင္းဘီတိုမ်ားကို၀တ္ၾကေသာ္လည္း ယခုအခါ ေဘာင္းဘီရွည္မ်ားကို ၀တ္လာၾကသည္။" အုပ္စုတစ္စုႏွင္႔တစ္စု မတူညီျခားနားေၾကာင္းကိုလည္း သူကဆက္လက္ေဖာ္ျပထားသည္။ "ဘြဲတို႔သည္ အထက္ေအာက္ အစင္းလိုက္ပါေသာသင္တိုင္းမ်ားကို ၀တ္ၾကသည္။ သူတို႔ထဲ တစ္ခ်ဳိ႔ျဖစ္ေသာ မို႔ပါတို႔သည္ အနီေရာင္ အစင္းပါအ၀တ္မ်ားကို၀တ္ၾကသည္။ ေဘာင္းဘီရွည္၀တ္ဘြဲ (Pant Bghai) တို႔မွာ သူတို႔သင္တိုင္းမ်ား၏ ေအာက္ေျခတြင္ အေရာင္ေတာက္ေသာ အစင္းမ်ားကိုေဖာထားၾကသည္။

Marshall (1922:38-39) က မို႔ပါတို႔၏ ၀တ္စံုမ်ားတြင္ အမည္းေရာင္ ေအာက္ခံေပၚတြင္ အ၀ါေရာင္၊ အစိမ္းေရာင္တို႔ကို ေရာယွက္ထားသည္ကို မိမိစာေရးသည္႔အခ်ိန္အထိ ေတြ႔ရေသးသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အမ်ဳိးသမီးငယ္မ်ားမွာ ထိုသို႔ယက္လုပ္၀တ္ဆင္ျခင္း မျပဳၾကေတာ႔ေပ။ ထိုသို႔အျခား ဘြဲအမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ အမဲေရာင္ထမီ သို႔မဟုတ္ စကပ္မ်ားကိုသာ ၀တ္ဆင္လာၾကသည္။ ထိုစကပ္မ်ားတြင္ အနီေရာင္ကန္႔လန္႔စင္းေၾကာင္းမ်ားကိုႏွင္႔ အနီေရာင္အစင္းေၾကာင္းကို အလယ္တြင္ယက္ထားသည္။

Spearman (1888,II:114) သည္ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈအေၾကာင္းေျပာရာတြင္ အသုဘ အခမ္းအနားမ်ားႏွင္႔ဆက္စပ္လ်က္ ကြဲျပားျခားနားၾကပံု အေၾကာင္းမ်ားကိုေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ ေသလြန္သူမ်ားအတြက္ သတိရျပဳလုပ္က်င္းပေသာ ႏွစ္ပတ္လည္ပြဲေတာ္မ်ားအေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပရာတြင္ ေသလြန္သူတို႔အတြက္ ေအာက္ေမ႔ဖြယ္အခမ္းအနားကို ထိုသူေသလြန္ၿပီးသံုးႏွစ္အၾကာတြင္ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ၾသဂုတ္ သို႔မဟုတ္ စက္တင္ဘာလဆန္းတြင္ က်င္းပၾကသည္။ ၀ါးကိုင္းတစ္ေခ်ာင္းကို အိမ္ေထာင္႔တစ္ေနရာတြင္ ကန္႔လန္႔ျဖတ္တန္းထားလိုက္သည္။ ထို၀ါးတန္းေပၚသို႔ အ၀တ္သင္တိုင္းသစ္မ်ား၊ ပုတီးကံုးမ်ားကို...ခ်ိတ္ဆြဲထားၾကသည္။ ေသလြန္သူအားရည္စူးပူေဇာ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအခမ္းအနားကို ဦးေဆာင္သူဘုန္းေတာ္ႀကီးအားလည္း ဇာထိုးပန္းထိုးသင္တိုင္းကို ေပးလွဴၾကသည္။တစ္ခါတစ္ရံ ထိုသင္တိုင္းမ်ားသည္ ပိုးထည္မ်ားျဖင္႔ယက္လုပ္ထားသည္။ အမ်ားအားျဖင္႔ အနီေရာင္ပိုးထည္မ်ားျဖင္႔ ရက္လုပ္ထားၾကၿပီး သာမာန္သင္တိုင္းမ်ားထက္ ပိုရွည္သည္။ Spearman (1888,II:120)

ေဂဘား (Geba)
ေဂဘားမ်ားကို မယ္ပူ သို႔မဟုတ္ ကရင္ျဖဴဟုလည္းေခၚၾကသည္။ လူဦးေရအားျဖင္႔ (၄၀၀၀၀) ခန္႔ရွိၿပီး ကယားျပည္နယ္ ေျမာက္ဘက္ႏွင္႔ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း မိုးျဗဲေဒသတြင္ေတြ႔ရသည္။ သူတို႔အမ်ားပိုင္းသည္ ခရစ္ယာန္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ေဂခို(Geku)
လူဦးေရအားျဖင္႔ (၁၀၀၀၀) ခန္႔ရွိေသာ ေဂခိုမ်ားသည္ ရမည္းသင္းႏွင္႔ ေတာင္ငူခရုိင္၊ မိုးျဗဲေဒသရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ Spearmen (1888,II149) သည္ ၄င္းတို႔အား လူရုိင္းလုၾကမ္းအမ်ဳိးဟုေခၚထားသည္။ ႏွစ္ျခင္းခရစ္ယာန္သာသနာမ်ား၏လြမ္းမိုးမႈ အမ်ားဆံုးခံၾကရၿပီး ခရစ္ယာန္အမ်ားဆံုးျဖစ္လာၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ၁၉ ရာစုေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္နစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ ေရာက္လာၾကသည္။

McMahon (1876:306) ၄င္းတို႔ကို ေဂခိုဟုေခၚၾကသည္။ ေဂခိုအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ လက္တိုအကၤ်ီမ်ားကို၀တ္ၾကသည္။ ထိုအကၤ်ီေအာက္ေျခတြင္ အနီေရာင္ဇာထိုးပန္းထိုးမ်ားရွိသည္။ ဘြဲတို႔၀တ္ဆင္သကဲ႔သို႔ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ သာမာန္ကုတ္အကၤ်ီမ်ားကိုသာ၀တ္ဆင္ၾကၿပီး အနီေရာင္၊ အျဖဴေရာင္ အေပၚ၀တ္ရုံဂ်က္ကက္မ်ားျဖင္႔ ထပ္၀တ္ၾကသည္။ Spearman (1888,II:149) က ေဂခိုတို႔၏ အ၀တ္အစားႏွင္႔ပတ္သက္၍ ေဖာ္ျပရာတြင္ ပိုးထည္ေဘာင္းဘီရွည္မ်ားကို တစ္ခါတစ္ရံ ဇာထိုးပန္းထိုးျပဳလုပ္ထားသည္။ ေအာက္ေျခတြင္ အနီေရာင္လိုင္းမ်ားေဖာ္ထားသည္။ တက္လာေသာေန ၀န္းနီအသြင္ေဆာင္သည္။ ဘြဲတို႔သည္ ပိုးေကာင္မ်ားကိုေမြးျမဴၾကၿပီး ပိုးထည္မ်ားကို ကိုယ္တိုင္ထုတ္လုပ္ၾကသည္။ Marshall (1922:35) ကလည္း ေဂခိုအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ တက္ေန၀န္းအသြင္ရွိေတာက္ပေသာ အစင္းေၾကာင္းပါ ဇာထိုးပန္းထိုးလုပ္သင္တိုင္းကို ၀တ္ဆင္ၾကသည္ဟုဆိုထားသည္။
လထ(Lahta)
ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ ပိုး(Pho) အုပ္စုတြင ပအို႔ ္(Pao)ႏွင္႔ပိုး(Pwo) မ်ားပါ၀င္သည္။ ထိုင္းႏုိင္ငံတြင္အျခား စကားကြဲမ်ားစြာမ်ားစြာရွိသည္။ ပအို႔ႏွင္႔ ပိုးႏွစ္မ်ဳိးစလံုးသည္ ေတာင္ပိုင္းကရင္မ်ား ပါ၀င္ၾကသည္။

ပိုး (Pwo)
ပိုးမ်ားသည္ တစ္ခါတစ္ရံ ပို၊ မႏူ သို႔မဟုတ္ ကရင္ျဖဴမ်ားဟုေခၚၾကသည္။ ဧရာ၀တီျမစ္၀ကြန္းေပၚေဒသတြင္ ပိုးကရင္ ၁.၂ သန္းေက်ာ္ေနထိုင္ၾကသည္။ ယခင္ အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံ လိြဳင္လံုေဒသေတာင္တန္းမ်ားတြင္လည္း အခ်ဳိ႔ေနထိုင္ၾကေသာေၾကာင္႔ သူတို႔ကို ဗမာမ်ားက တလိုင္းကရင္ဟုေခၚၾကသည္။

Scott and Hardiman (1900,I/II:554) တို႔က F.H Gilles ၏ေဖာ္ျပခ်က္ကို အေျဖျပဳလ်က္ လိြဳင္လံု၊ ေပါင္းေလာင္းေဒသရွိ မႏူေခၚကရင္ျဖဴမ်ားတို႔၏ ရုိးရာ၀တ္စံုမ်ားအေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ႔ၾကသည္။ သူတို႔သည္ သင္တိုင္းမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ သင္တိုင္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ လက္တိုျဖစ္သည္။ ေပါင္းေလာင္းေဒသတြင္ ပိုးထည္မ်ားျဖင္႔ယက္ၾကသည္။ တစ္၀က္ျဖဴ တစ္၀က္နီသည္။ ျဖဴေသာအပိုင္းမွာ အေပၚပိုင္းျဖစ္သည္။ ထိုသင္တိုင္းေအာက္တြင္ စကပ္ သို႔မဟုတ္ အမ်ဳိးသမီးအတြင္းအကၤ်ီကိုလည္း ၀တ္ထားၾကသည္။ ေျခာက္လက္မအရွည္ သို႔မဟုတ္ ဒူးဆစ္အထိက်သည္။ ခ်ည္ထည္ျဖင္႔ျပဳလုပ္ထားၿပီး အေရာင္မွာ အမ်ားပိုင္း အနီေရာင္ အျပာနက္ေရာင္ျဖစ္သည္။ တဘက္ဟုေခၚေသာေခါင္းေပါင္းကို ေပါင္းထားသည္။ ေတာင္ရုိးမ်ားေပါင္းေသာေခါင္းေပါင္းႏွင္႔ အလြန္တူသည္။ သစ္ေစးျဖင္႔အေရာင္ဆိုးထားေသာ အ၀တ္ကိုလည္း လက္မပါေသာသင္တိုင္းေနရာတြင္ ထားၾကသည္။ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ မိမိတို႔ သဘက္ဖူးေစာင္မ်ားကို ၾကက္ငွက္အေမြးအေတာင္ ေရာင္စံုမွန္စမ်ားဆင္ယင္လ်က္ ေခါင္းေပါင္းၾကသည္။

အမ်ဳိးသားမ်ားလည္း ခါးေလာက္ေရာက္သည္႔သင္တိုင္းမ်ားကို ၀တ္ၾကသည္။ ေဘာင္းဘီရွည္မ်ားလည္း၀တ္ၾကသည္။ ပေလာင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားကဲ႔သို႔ ခါးတြင္ခ်ည္ေသာအရာမ်ားကို ပတ္ထားၾကသည္။ အနည္းစုသာ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ေခါင္းေပါင္းကိုခ်ည္ထည္ျဖင္႔ယက္လုပ္သည္။ နဖူးအုပ္လ်က္ ေခါင္းကိုပတ္ထားၾကသည္။

Hinton (1974:27) သည္ထိုင္းႏုိင္ငံရွိ ပိုးကရင္မ်ားအေၾကာင္းေရးသားရာတြင္ အိမ္ေထာင္သည္ႏွင္႔လူလြတ္အၾကား ကြဲျပားျခားနားေသာအမ်ဳိးသမီးအ၀တ္မ်ားအေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အိမ္ေထာင္မရွိေသာ အမ်ဳိးသမီးငယ္မ်ားသည္ အနီေရာင္အစင္းပါေသာ ဘေလာက္အကၤ်ီမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ သူေနထိုင္ေသာေနရာရွိ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ အ၀တ္အစားမ်ားႏွင္႔ ပတ္သက္၍ ေျပာရာတြင္ အေရာင္မ်ားမွာ ေတာက္ပသည္႔အနီေရာင္ အစိမ္းသို႔မဟုတ္ အနက္ေရာင္ကို ပိုမိုဦးစားေပးၾကသည္။ အဆင္အယင္မ်ားမွာ သူတို႔စိန္ႀကိဳက္ျပဳလုပ္ၾကသည္။

အျခားကရင္မ်ား (Other Karens)
အထက္ေဖာ္ျပပါအုပ္စုခြဲမ်ားတြင္မပါေသာ ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုေလးမ်ဳိးလည္း ေတြ႔ရေသးသည္။ ၄င္းတို႔မွာ မႏူးမေနာ၊ ေ၀ေ၀ၚ၊ ယင္းတလဲ ႏွင္႔ ဇာယိန္းျဖစ္သည္။

မႏူးမေနာ (Manumanaw)
ကယားျပည္နယ္ ၾကက္ဖိုးႀကီးအေနာက္တြင္ မနူးမေနာခရစ္ယာန္မ်ား ခန္႔မွန္းေခ် (၃၀၀၀) ခန္႔ေနထိုင္ၾကသည္။ သူတို႔အ၀တ္အစားမ်ားအေၾကာင္းကို မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းမေတြ႔ရေပ။

ေ၀ေ၀ၚ (Wewaw)
ေ၀ေ၀ၚအေၾကာင္းအက်ဥ္းမွ်ကို Spearman (1880,I:166) ၏မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေတြ႔ရသည္။ သူကေ၀ေ၀ၚမ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမူအဆင္႔နိမ္႔ေသးသည္႔လူမ်ားဟု ယူဆသည္။ သူတို႔သည္ အ၀တ္အစားမ်ဳိးစံု၀တ္သူမ်ား ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ရက္ကန္းယက္ျခင္း မလုပ္ၾကေသာေၾကာင္႔ အသြင္သ႑န္ခြဲျခား၍မရေသာ အ၀တ္အစားမ်ားကို၀တဆင္္ၾကသည္။

ယင္းတလဲ (Yinale)
ကယားျပည္နယ္ ေဘာလခဲေဒသ ေတာင္ဘက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ယင္းတလဲကရင္အနည္းစု ေနထိုင္ၾကသည္။ သူတို႔အ၀တ္အစားမ်ားအေၾကာင္းကို မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္း မေတြ႔ရေပ။

ဇာယိန္း(Zayein)
ဇာယိန္းကို စြမ္းေတာင္ သို႔မဟုတ္ ေခါင္းတိုကရင္မ်ားဟုလည္းေခၚၾကသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ နားအေပၚဘက္တြင္ ဆံပင္တစ္ခ်ဳိ႔သာခ်န္ထားၿပီး ေခါင္းတံုးရိတ္ၾကသည္ကိုအစြဲျပဳလ်က္ ေခါင္းတိုဟုေခၚၾကျခင္းျဖစ္သည္။ Scott and Hardiman (1900,I/II:539) က F.H Gilles အဆိုျဖစ္ေသာဇာယိန္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပိုင္း က်ဳိကၡမီေဒသမွ ျမန္မာႏုိင္ငံအထက္ပိုင္း လိြဳင္ေလာင္ႏွင္႔ မိုင္ပိုင္ေဒသသို႔ေရြ႔သြားၾကသည္ကို ထပ္မံေဖာ္ျပထားသည္။ F.H Gilles က ဇာယိန္းတို႔၏၀တ္စားဆင္ယင္မႈႏွင္႔ ပတ္သက္၍ေရးသားသည္မွာ အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ၁၅ လက္မအရွည္ရွိေသာ ေဘာင္းဘီရွည္မ်ားကို၀တ္ၾကသည္။ ခါးတြင္ႀကိဳးးႏွင္႔ခ်ည္ထားသည္။ ကုတ္အကၤ်ီရွည္မွာလည္း ဒူးဆစ္အထိေရာက္သည္။ လည္ပင္းတြင္ခ်ည္ထားသည္ သို႔မဟုတ္ ဖြင္႔ဟထားသည္။ ေဘာင္းဘီရွည္ေရာ ကုတ္အကၤ်ီပါ အျဖဴေရာင္ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားလည္း သင္တိုင္းတိုမ်ားကို၀တ္ၾကသည္။ အနက္ေရာင္အစင္းသည္ လည္ပင္းကိုပတ္လ်က္ ေက်ာဘက္ ရင္ဘက္ျခမ္းအတိုင္း ေအာက္သို႔သြယ္တန္းသည္။ လက္ေမာင္းစကိုလည္း ပတ္ထားသည္။ ေအာက္ဆံုးအနားသတ္မွာ သံုးလက္မခန္႔ အက်ယ္ထားသည္။ ထိုသင္တိုင္းမ်ဳိးသည္ ဒူးဆစ္ႏွင္႔ေပါင္ၾကားေလာက္တြင္ေရာက္သည္။ အခ်ဳိ႔ကို ခရုခြံမ်ားႏွင္႔ဆင္ယင္ထားသည္။ အတြင္းခံအျဖစ္ စကပ္မ်ားကို၀တ္သည္။ စကပ္မ်ားသည္ ဒူးဆစ္ေလာက္အထိမေရာက္ပါ။ အျဖဴေရာင္ေပၚတြင္ အနက္ေရာင္တင္သည္။ အနီေရာင္ႏွင္႔ အနက္ေရာင္ကိုလည္း အနားသတ္လိုင္းဆြဲထားသည္။ ပထမလိုင္းမွာ လက္မခန္႔က်ယ္၍ ဒုတ္ယလိုင္းမွာ လက္မ၀က္ခန္႔က်ယ္သည္။ တတိယလိုင္းမွာ သံုးလက္မခန္႔ရွိသည္။ အနက္ေရာင္ထိုးထားေသာခ်ည္ထည္ကို ဒူးဆစ္ေအာက္ေျခေထာက္တြင္ ပတ္ထားသည္။ အျပာ သို႔မဟုတ္ အနီေရာင္အ၀တ္စကို ေျခသလံုးတြင္ပတ္ထားသည္။ ေၾကးကြင္းမ်ားကိုလည္း ေျခေထာက္ႏွစ္ဖက္ရွိ ေျခက်င္း၀တ္တြင္ ေလးလက္မခန္႔အထိ ၀တ္ထားသည္။ ေခါင္းကိုလည္း လိပ္ခံုးပံုမို႔ေမာက္ေအာင္ၿဖီးထားသည္။ မို႔ေမာက္ေနေသာဆံပင္ေပၚေအာင္ ေခါင္းေပါင္းလည္းေပါင္းထားသည္။ ေခါင္းေပါင္းကို အမ်ဳိးမ်ဳိးတန္ဆာဆင္ထားသည္။ အျဖဴစႏွင္႔ အနီစရွစ္မ်ဳိးပါရွိသည္။ (၂၀) လက္မရွည္လ်ားၿပီး (၆) လက္မက်ယ္သည္။

Lowis (1919:45) ဇာယိန္းတို႔၏ အ၀တ္အစားတို႔ႏွင္႔ပတ္သက္၍ အတိုခ်ဳပ္ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ သင္တိုင္းႏွင္႔ေျခက်င္း၀တ္ေၾကးကြင္းမ်ားမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုတိုင္းရွိ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ သာမာန္အ၀တ္အစားမ်ားျဖစ္သည္။ ေဘာင္းဘီတိုမွာ အမ်ဳိးသားမ်ားအတြက္ ၀တ္ဆင္ေသာအ၀တ္ျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ေနရာမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ဆံပင္ပံုစံမ်ားမွာ ထူးဆန္းသည္။ Goteborg Ethnographical Museum တြင္ ဇာယိန္းတို႔၏ အ၀တ္အထည္သံုးမ်ဳိးကို ခင္းက်င္းျပသထားသည္။ ပထမတစ္မ်ဳိးမွာ အမ်ုိးသမီး၀တ္လက္တို ဘေလာက္အကၤ်ီ၊ ေဆးဆိုးထားျခင္းမရွိ၊ အျဖဴေရာင္တန္ဆာဆင္ထားျခင္းမရွိ။ (AC#35.39.740)၊ ဒုတိယတစ္မ်ဳိးမွာ အမ်ဳိးသား၀တ္အကၤ်ီ လက္ပါဂ်က္ကက္ျဖစ္သည္။ (AC#35.39.738) တတိယတစ္မ်ဳိးမွာ အမ်ဳိးသား၀တ္ေဘာင္းဘီတို ေဆးမဆိုးထားေသာခ်ည္ထည္၊ အျဖဴေရာင္၊ အညိဳေရာင္ အစင္းမ်ားရွိသည္။ (AC#35.39.739) ၄င္းအားလံုးကို "၀ါသာ" (Watha) တြင္စုေဆာင္းခဲ႔သည္။ အမ်ဳိးသားအကၤ်ီပံုမ်ားကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ ဓါတ္ပံုရုိက္ကူးထားျခင္းမေတြ႔ရ။

Scott and Hardiman (1900,I/II:544) တို႔ကလည္း စင္းစင္း (Sin Sin) ဟုေခၚေသာ ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုအေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပထားသည္။ ဇာယိန္းႏွင္႔တစ္မ်ဳိးတည္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေတာင္သူႏွင္႔ရွမ္းရြာမ်ားတြင္ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ၾကသည္။ သူတို႔ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းၾကရန္ လိုအပ္လာသည္။ အေၾကာင္းမွာေတာင္သူတို႔၏ လြမ္းမိုးမႈကို မ်ားစြာခံေနရသည္။ Scott and Hardiman (1900,I/II:545) တို႔အဆိုအရ အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ေတာင္သူ ဓႏုမ်ားကဲ႔သို႔ ၀တ္စားဆင္ယင္လာၾကေသာ္လည္း အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္ရုိးရာ၀တ္စံုမ်ားကို ၀တ္ေၾကေသးသည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ဒူးဆစ္အထိေရာက္ေသာ သင္တိုင္းမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အျဖဴေရာင္သင္တိုင္းျဖစ္သည္။ အျပာေရာင္လိိုင္းကိုလည္း လည္ပင္းပတ္လည္ နံေဘးပတ္လည္ ရင္ဘတ္ေက်ာဘက္ထက္ေအာက္ ေဖာ္ထားသည္။ အကၤ်ီလက္မ်ားမွာ အျပာ အနီႀကိဳးမ်ားျဖင္႔ ေဖာ္ထားျပန္သည္။ အနက္ေရာင္ဆိုးထားေသာခ်ည္ကိုလည္း ခါးတြင္ပတ္ထားသည္။ အတြင္းဂါ၀န္ကိုမ၀တ္ၾက။ ေတာင္သူအမ်ုိးသမီးမ်ားကဲ႔သို႔ ေခါင္းေပါင္းၾကသည္။ ဆံပင္ပံုမွာလည္း အတူတူပင္ျဖစ္သည္။

အျခားေသာကရင္မ်ား၏ အမည္မ်ားကို အျခားမွတ္တမ္းစာေပမ်ားတြင္ ေတြ႔ရေသးသည္။ ၄င္းတို႔သည္ အထက္ေဖာ္ျပပါ ကရင္အုပ္စုခြဲမ်ားတြင္ အခ်ဳိ႔ပါ၀င္ၾကၿပီး အခ်ဳိ႔မွာလည္း အျခားအုပ္စုခြဲမ်ား၌ ပါ၀င္ၾကသည္။
(Michale C.Howard ၏ Texitles of the Hill Tribes of Burma မွ "The Karen" ကိုျပန္ဆိုျခင္းျဖစ္သည္။

ကရင္တိုင္းရင္းသားႏွင္႔ေရွးဦးသမိုင္း

ထီေဆ႔ေမ႔ယြား (ေခၚ) ထီးဆဲ႔မဲ႔ယြား (ထီ႔ေဆာ၀္ေမ၀္ယြာ)

လူမ်ဳိးတိုင္းသည္ မိမိတို႔၏သမိုင္းကို သားစဥ္ေျမးဆက္လက္ဆင္႔ကမ္း သယ္ပိုးခဲ႔ၾက၏။ သို႔ျဖစ္၍ သမိုင္းဟူသည္ ေဖ်ာက္ဖ်က္၍ ရႏုိင္ေကာင္းေသာ အရာမဟုတ္ေပ။ ပုဂံရာဇ၀င္ကို ထုတ္တမ္းေျပာရတယ္ဟု အဆိုရွိလွ်င္ ပုဂံရာဇ၀င္ထက္ ေရွးက်သည္႔ ကၽြႏု္ပ္တို႔ကရင္တိုင္းရင္းသားတို႔၏ ေရွးဦးသမိုင္းကို ျပန္ေျပာင္းေျပာရာတြင္ သုေတသီတို႔ အျငင္းပြားဖြယ္ရာရွိပါက အံ႔ၾသစရာမဟုတ္ေပ။

ကၽြႏု္ပ္တို႔ ကရင္တိုင္းရင္းသားတို႔သည္ ေရွးကပင္ လူႀကီးမိဘမ်ား၏ ဆံုးမစကားကို တရုိတေသမွတ္သား လိုက္နာတတ္ၿပီး ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားအား ျပန္လည္သြန္သင္ဆံုးမျခင္းျဖင္႔ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားတို႔ကို ခိုင္ခိုင္လံုလံု ထိန္းသိမ္းလာႏုိင္ခဲ႔ပါသည္။ ယင္းသမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားအနက္ ထီ႔ေဆ႔ေမ႔ယြား (ေခၚ) ထီးဆဲ႔မဲ႔ယြား ေဒသသည္ ကရင္လးမ်ဳိးတို႔ တစ္ခ်ိန္က အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ႔ရာေဒသ ျဖစ္ေၾကာင္းကို အမ်ားကပင္ ၾကားဖူးၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ယင္း ''ထီေဆ႔ေမ႔ယြား'' ေဒသသည္ မည္သည္႔တိုင္းျပည္ေဒသတြင္ ရွိသည္ကို မွန္းဆ၍ မရႏုိင္သူမ်ားလွေပသည္။

ထီေဆ႔ေမ႔ယြား ဟူသည္ ေရစီးတြင္ ေမ်ာပါေနေသာ ျမစ္ေခ်ာင္းေဒသဟု အဓိပၸါယ္ျပန္ရေပမည္။ ယင္းေဒသကို မႏူႆပထ၀ီေဗဒႏွင္႔ သမိုင္းပညာရပ္မ်ားအစရွိသည္႔ သိပၸံနည္းက် ေလ႔လာရွာေဖြပါက တရုတ္ျပည္ေတာင္ပိုင္း တစ္ေနရာတြင္ လြန္ခဲ႔ေသာႏွစ္ေပါင္း ၃၅၀၀ ေလာက္က တည္ရွိခဲ႔ေသာ အိုေအစစ္ ယဥ္ေက်းမႈ ပံုသ႑ာန္ျဖစ္ၿပီး ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ စိုက္ပ်ဴိး၊ ေမြးျမဴေရး အသင္႔အတင္႔လိုက္၍ အေျခခ်ေနထိုင္ၿပီး ေနအိမ္မ်ားတြင္ မိသားစု၊အိမ္ေထာင္စုမ်ား စုေပါင္းပါ၀င္ၾကသည္။ ထိုေဒသတြင္ ကရင္ေရွးဦးလူတို႔သည္ ရာစုႏွစ္တစ္၀က္ေက်ာ္ ေနထိုင္ခဲ႔ဟန္ရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား တိမ္ေကာမႈႏွင္႔ မိုးရာသီေရလွ်ံျခင္းမ်ားေၾကာင္႔ စိုက္ပ်ဳိးခင္းမ်ား၊ လူေနအိမ္မ်ား ပ်က္စီးလာတတ္ၿပီး တိုးတက္မ်ားျပားလာေသာ လူဦးေရအတြက္ ေထာက္ပံ႔ႏုိင္မည္႔ အေျခအေနမရွိေတာ႔သျဖင္႔ ေနရာအသစ္ရွာေဖြရန္ ေတာင္ဘက္အရပ္မ်ားသို႔ အုပ္စုခြဲ၍ ေရႊ႔ေျပာင္းလာၾကရာ ယေန႔ အေရွေတာင္အာရွ ေဒသအႏွံ ျပန္႔က်ဲေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္လူမ်ဳိးစုမ်ားကို ေတြ႔ရျခင္းျဖစ္သည္။

မို႔ထိတ္၊ ဖထိတ္ (ေခၚ) မိုထိ၊ ဖါထိ (ေမ၀္ၟထၚ၊ ဖါၟထၚ)

ကရင္ေရွးဦးလူမ်ဳိးတို႔သည္ အေရွ႔ေတာင္အာရွ ေဒသအႏွံ႔အစုစု ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထိုင္ၾကေသာ္လည္း ထီေဆ႔ေမ႔ယြားေဒသမွ ထြက္လာစဥ္က အားလံုးတစ္ခ်ိန္တည္း ထြက္လာၾကသည္မဟုတ္ဘဲ အနည္းအုပ္စုႀကီး ႏွစ္စံုတြဲ၍ထြက္လာၾကသည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။ ယင္းအုပ္စုႏွစ္စုအနက္ ေရွးဦးစြာ ထြက္လာၾကသူမ်ားမွာ ဖခင္မ်ား သို႔မဟုတ္ အၾကားအျမင္ ဗဟုသုတရွိၿပီး အသက္ႀကီးေသာ ေယာက်္ားမ်ား ဦးေဆာင္ျပဳေသာအုပ္စုက ေကာင္းမြန္ေသာ ေဒသအသစ္ေတြ႔ရွိပါက က်န္ခဲ႔ေသာမိသားစုမ်ားကို ျပန္ေခၚရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင္႔ ထြက္လာၾကၿပီး ယင္းအုပ္စုတြင္ လိုက္ပါသြားသူမ်ားအား ေနာင္ကာလတြင္ ဖထိတ္ သို႔မဟုတ္ ဖထိ ေခၚ ဖခင္အႏြယ္၀င္ ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားဟု ေခၚတြင္လာ၏။ က်န္ခဲ႔ေသာ မိသားစုမ်ားတြင္ အေတြ႔အၾကံဳျပည္႔စံုေသာ မိခင္မ်ား သို႔မဟုတ္ အမ်ဳိးသမီးႀကီးမ်ားမွာ စီမံကြပ္ကဲ၍ ထိုေဒသမွထြက္ခြာသြားေသာ မိသားစုမ်ားသည္ တစ္ေန႔တြင္ ျပန္လာေခၚမည္ဟု ေမွ်ာ္လင္႔ခ်က္ျဖင္႔ ထီေဆ႔ေမ႔ယြားေဒသတြင္ ေနထိုင္လာခဲ႔ရာ ႏွစ္ေပါင္းၾကာျမင္႔လာေသာအခါ သဘာ၀ေဘးရန္မ်ားႏွင္႔ ေနာက္ထပ္ေရႊ႔ေျပာင္းလာၾကေသာ အျခားလူမ်ဳိးစုမ်ားရန္ေၾကာင္႔ ေရွးကထြက္ခြာသြားေသာ အုပ္စုေနာက္သို႔ ရွာေဖြရင္း ေျပာင္းေရႊ႔လိုက္လာၾကျခင္းျဖင္႔ ထီေဆ႔ေမ႔ယြားမွ မို႔ထိတ္ သို႔မဟုတ္ မိုထိ ေခၚ မိခင္အႏြယ္၀င္ လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္လာၿပီး အၿပီးအပိုင္ထြက္ခြာသြားၾကသည္ဟု သမိုင္းပညာရွင္ အမ်ားစုက လက္ခံယံုၾကည္ထားၾကပါသည္။

ဖထိတ္ ေခၚ စေကာကရင္အုပ္စုသည္ မဲေခါင္ျမစ္ေၾကာင္း၊ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းမ်ားကို အဓိကအသံုးျပဳ၍ ေတာင္ဘက္သို႔ ေရႊ႔ေျပာင္းလာရာ ယေန႔တိုင္ ယိုးဒယားျပည္၊ ျမန္မာျပည္၊ ကေမၻာဒီးယားႏွင္႔ ဗီယက္နမ္ေတာင္ပိုင္း မေလးရွားေျမာက္ပိုင္း ေဒသမ်ားသို႔တိုင္ေအာင္ ေတာင္ေပၚေျမျပန္႔အႏွံ႔ ေနထိုင္ၾကသည္ကို ေတြ႔ႏုိင္ပါသည္။

မိုထိတ္ ေခၚ ပိုးကရင္အုပ္စုသည္ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းတို႔ကို အထူးသျဖင္႔ အသံုးျပဳ၍ဆင္းလာၾကရာ ျမန္မာျပည္ ျမစ္၀ကြၽန္းေပၚေဒသႏွင္႔ ကရင္ျပည္နယ္ေဒသမ်ားတြင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ယိုးဒယားျပည္အေနာက္ဘက္ျခမ္း ေဒသမ်ားတြင္ေသာ္လည္းေကာင္း ပ်႕ံႏွံေနထိုင္သည္ကို ေတြ႔ရေပမည္။

ကရင္သကၠရာဇ္ေရတြက္ျခင္း

ဒုတိယအသုတ္ျဖစ္ေသာ မို႔ထိတ္ ေခၚ ပိုးကရင္အႏြယ္၀င္တို႔သည္ ခမ (၇၃၉) ႏွစ္ေလာက္တြင္ ဤျပည္ေထာင္စုေဒသထဲသို႔ စတင္၀င္ေရာက္လာၿပီး ထိုကာလမွစ၍ ကၽြႏု္ပ္တို႔ကရင္အမ်ဳိးသားသကၠရာဇ္ကို သုေတသီတို႔ေရတြက္၍ ယခုႏွစ္အထိဆိုပါမႈ ၂၇၄၉ ခုႏွစ္သို႔ပင္ ေရာက္ခဲ႔ပါသည္။

သို႔ျဖစ္လွ်င္ ယေန႔ကၽြႏု္ပ္တို႔ျပည္ေထာင္စုအတြင္း ျပန္လည္ဆံုစည္းၾကေသာ ဖခင္အႏြယ္၀င္ (စေကာကရင္) အုပ္စုႏွင္႔ မိခင္အႏြယ္၀င္ (ပိုးကရင္) အုပ္စုတို႔မွာ တစ္ခ်ိန္က ထီေဆ႔ေမ႔ယြားတြင္ တစ္ရြာတည္းသို႔မဟုတ္ တစ္အိမ္ေထာင္စုတည္း ေနထိုင္ခဲ႔ေသာ မိဘမ်ားမွ တစ္မ်ဳိးတည္း တစ္ခုတည္းေသာ ေသြးရင္းသားရင္ ညီအစ္ကိုမ်ားျဖစ္ေၾကာင္းကို ကရင္လူႀကီးမ်ားက ဆံုးမေျပာၾကားခဲ႔ေသာ ပံုျပင္မ်ား၊ ဆံုးမစကားမ်ား၊ စကားပံုမ်ားအရ မွန္ကန္ေနေၾကာင္း ျငင္းဆိုစရာမရွိသည္႔အျပင္ ယင္းသမိုင္းစဥ္ကို ပိုမိုခိုင္လံုေစမည္႔ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားက ယေန႔အေရွ႔ေတာင္အာရွေဒသရွိ လူမ်ဳိးစုမ်ား၏ သမိုင္းကိုေလ႔လာျခင္းအားျဖင္႔ ယင္းတို႔အနက္ ကၽြႏု္ပ္တို႔ကရင္လူမ်ဳိးစုမ်ား၏ အတိတ္သမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္း မွန္ကန္စြာ ေလ႔လာသိရွိႏုိင္ပါသည္။

ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားဟုေခၚတြင္ျခင္း

ကရင္လူမ်ဳိးစုမ်ားကို ပညာရွင္မ်ားက ထိုင္းတရုတ္အႏြယ္၀င္မ်ားဟု မွတ္တမ္းတင္ၾကသည္။ ပညာရွင္တို႔၏ တင္ျပခ်က္အရ လူတို႔၏ဦးေခါင္းခြံအေနအထားႏွင္႔ ႏွာေခါင္းအေနအထားအရလည္းေကာင္း စကားေ၀ါဟာရ ဘာသာေဗဒအရလည္းေကာင္း သတ္မွတ္ေခၚတြင္ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ကရင္လူမ်ဳိးႏြယ္စုမွာ ထိုင္း၊ တရုတ္အုပ္စုမ်ားကဲ႔သို႔ပင္ မြန္ဂိုအႏြယ္၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

အေရွ႔ေတာင္အာရွေဒသရွိ လူမ်ဳိးအေတာ္မ်ားမ်ားက ယန္ ဟုေခၚၾကၿပီး ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားက ကရင္ဟုေခၚၾကသည္။ ကရင္ဟူေသာအေခၚကို မည္သည္႔အခ်ိန္ကစတင္၍ ေခၚၾကသည္ဟု အတိအက်တင္ျပရန္ ခက္ခဲေသာ္လည္း ယင္းအေခၚသည္ အင္း၀ေခတ္မတိုင္မီ စတင္ေခၚတြင္ခဲ႔ဟန္ရွိပါသည္။ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႔၏ အယူအဆအရ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားကို ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ား (၃၀) တြင္ ထည္႔သြင္း၍ သမိုင္းတြင္မွတ္တမ္းတင္ခဲ႔ရာ (ေကြ႔ရွမ္း) လူမ်ဳိးမ်ားသည္လည္းေကာင္း၊ (ဂၽြမ္း) လူမ်ဳိးမ်ားသည္လည္းေကာင္း ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားကို ေဒသအေလ်ာက္ ေခၚတြင္ၾကျခင္းျဖစ္သည္ဟု သမိုင္းပညာရွင္အခ်ဳိ႔က ယူဆၾကပါသည္။ အခ်ဳိ႔ပညာရွင္မ်ားက တစ္ခ်ိန္ကဧရာ၀တီျမစ္ကမ္းတြင္ ေနထိုင္ခဲ႔ဖူးေသာ ကမ္းယံလူမ်ဳိးမ်ားမွ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္လာသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ပ်ဴလူမ်ဳိးမ်ားအား ယေန႔ပိုးကရင္ျဖစ္လာသည္ ဟူ၍လည္းေကာင္း ယူဆၾကပါသည္။

ယေန႔ရခိုင္ျပည္ေဒသအခ်ဳိ႔တြင္ (ကမ္းယံ) လူမ်ဳိးအနည္းငယ္ကို ေတြ႔ႏုိင္ရာ ယင္းတို႔မွာ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားႏွင္႔ မတူေၾကာင္းကို ၄င္းပ်ဴလူမ်ဳိးမ်ားကို သမိုင္းပညာရွင္အခ်ဳိ႔က ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီဟု ယူဆၾကေသာ္လည္း အမွန္မွာ ယေန႔တိုင္ေအာင္ ပ်ဴလူမ်ဳိးတို႔၏အဆက္အႏြယ္ကို ပဲခူးတိုင္းအေနာက္ဖက္ျခမ္းႏွင္႔ ျပည္ၿမိဳ႔တစ္ဖက္တြင္ အႏွံ႔အျပားေတြ႔ရွိႏုိင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုသူတို႔အားလံုးမွာ မိမိတို႔ကိုယ္ကို ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားဟု ယံုၾကည္ၾကၿပီး ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားအသြင္သို႔ လံုး၀ေျပာင္းလဲသြားျခင္းသာျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ျမန္မာစစ္စစ္မ်ားႏွင္႔ အေရာင္အေသြးမတူျခင္း စကားေျပာရာတြင္ အသံ၀ဲပံု တစ္မ်ဳိးတစ္ဖံု ထူးျခားျခင္းတို႔ေၾကာင္႔ ပ်ဴလူမ်ဳိးမ်ားကို ပိုးကရင္ျဖစ္လာသည္ ဆိုေသာယူဆခ်က္မွာ မမွန္ႏုိင္ေၾကာင္း သိရပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ေရွးပ်ဴယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားခ်ိန္တြင္ ပ်ဴလူမ်ဳိးႏွင္႔ ပိုးကရင္အႏြယ္၀င္မ်ားမွာ ေရာေႏွာခဲ႔ၾကသည္႔ လကၡဏာအေထာက္အထားကား ထည္႔သြင္းစဥ္းစားရေပမည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ ယေန႔ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာဓေလ႔အခ်ဳိ႔တို႔သည္ ထိုေခတ္ ပ်ဴယဥ္ေက်းမႈအခ်ဳိ႔တို႔ႏွင္႔ နီးစပ္သည္ကို ေတြ႔ရွိႏုိင္ျခင္း မာန္လည္သမိုင္းတြင္ ပ်ဴမင္း မ်ားဟူေသာ အေရးအသားႏွင္႔ ပတ္သက္၍ ပ်ဴမွာ လူမ်ဳိးမ်ားကို ေဖၚျပရာျဖစ္သကဲ႔သို႔ ၿပံဳး ဟူေသာအေရးအသားကို ေတြ႔ႏုိင္သည္။ ၿပံဳး ဟူေသာအေခၚမွာ ျမန္မာစကားသံမ်ားအရ ယရစ္သံပ်က္၍ (ပရုံး) ဟူေသာ အသံထြက္ၿပီး သံမွန္အေနအထားသို႔ ေလ႔လာပါက ပရုံး-ဖလံုး-ဖလံု ဟူေသာအသံမ်ား၏ မူလဇာစ္ျမစ္ျဖစ္ႏုိင္ၿပီး ယင္းအေခၚသည္ ယေန႔ (ပိုးကရင္) လူမ်ဳိးစုတို႔ မိမိကိုယ္ကိုေခၚေသာ ဖလံု ဟူေသာအေခၚႏွင္႔ အသံထြက္တူညီေနသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ထုိ႔အျပင္ ႏုိင္ငံျခားသားမ်ား၏ မွတ္တမ္း၀င္အေခၚအရ ျပည္ၿမိဳ႔ကို (ပရုံး) ဟုေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္းေဒသတြင္ တစ္ခ်ိန္က ယေန႔ ဖလံု ဟုေခၚေသာ ပိုးကရင္လူမ်ဳိးစုတို႔ ေနထိုင္ရာေဒသအျဖစ္ျဖင္႔ ထင္ရွားခဲ႔ေၾကာင္းကို ေရွးကရင္လူႀကီးမ်ား အဆိုႏွင္႔ယွဥ္၍ သိရွိႏုိင္ပါသည္။

ျမန္မာ႔သမိုင္းတြင္ပါရွိသည္႔ မြန္၊ ျမန္မာ ႏွစ္ေပါင္း(၄၀)စစ္ပြဲကာလတြင္ ျမန္မာမင္းမ်ား၏ အေရွ႔ဘက္စစ္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ စစ္ေတာင္းျမစ္၀ွမ္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ အမ်ားစုေနထိုင္ေသာ စေကာကရင္လူမ်ဳိးစုမ်ားကို ျမန္မာမင္းမ်ား၏ စစ္တပ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္ေစျခင္းျဖင္႔လည္းေကာင္း မြန္မင္းမ်ားႀကီးစိုးရာ ေဒသျဖစ္ေသာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚႏွင္႔ ေအာက္ပိုင္းရွိပိုးကရင္ လူမ်ဳိးစုမ်ားကို မြန္မင္းမ်ား၏ စစ္တပ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္အမႈထမ္းေစျခင္းျဖင္႔လည္းေကာင္း ကရင္လူမ်ဳိးစု(၂)စုအား မြန္-ျမန္မာတို႔က ခြဲျခားေခၚေ၀ၚျခင္းျဖင္႔ စေကာကရင္အုပ္စုကို ျမန္မာကရင္မ်ား၊ ပိုးကရင္အုပ္စုကို မြန္-ကရင္ သို႔မဟုတ္ တလိုင္းကရင္မ်ားဟူ၍လည္းေကာင္း ယေန႔တိုင္ေအာင္ တစ္ခ်ဳိ႔ ေခၚေ၀ၚေနၾကေသးသည္။

သုေတသီအခ်ဳိ႔က ေတာင္ငူမင္းဆက္ကို ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ စတင္တည္ေထာင္ေၾကာင္း အဆိုရွိၾကသည္။ ယင္းအဆိုမွာ မ်ားစြာေလွ်ာ္ကန္လွေပသည္။ အေၾကာင္းမွာ မြန္-ျမန္မာစစ္ပြဲကာလတြင္ စေကာကရင္လူမ်ဳိးစုတို႔သည္ စစ္ေရးႏွင္႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေတြ႔အၾကံဳျဖင္႔ နယ္ေျမေဒသ စုသည္းေနထိုင္မႈမ်ားေၾကာင္႔ ေတာင္ငူမင္းဆက္ကို စတင္ထူေထာင္ႏုိင္ရန္ အင္အားအထူးေကာင္းမြန္လ်က္ ရွိမည္မွာမလြဲေပ။ မည္သို႔ပင္ ဆိုေစကာမႈ သမိုင္းတြင္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ မွတ္တမ္းမ၀င္သည္မွာ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ေအးေဆးစြာ ေနထိုင္လိုေသာ စိတ္ဓါတ္ႏွင္႔ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ အားနည္းေသာ သဘာ၀တို႔ေၾကာင္႔ အျခားလူမ်ဳိးမ်ားတို႔၏ လက္ေအာက္တြင္ ကာလၾကာျမင္႔စြာေနထိုင္ကာ မိမိတို႔ယဥ္ေက်းမႈဓေလ႔ ထံုးစံတစ္ခ်ဳိ႔တို႔မွာ ႏွေမ်ာဖြယ္ရာ ဆံုးရႈံးခဲ႔ရျခင္းႏွင္႔ တစ္ေဒသႏွင္႔တစ္ေဒသ ဆက္သြယ္ရန္ ေ၀းလံခက္ခဲေသာ ေနရာေဒသမ်ားတြင္ ပ်ံ႕ႏွ႔ံေနထိုင္မႈတို႔မွာ အဓိကက်လွေပသည္။

စေရွာင္ဖန္း (အင္းစိန္)

ဘယ္ေလာက္ဘဲေ၀းေ၀းထာ၀ရေသြးစည္းမည္

ကခ်င္၊ ကယား၊ ကရင္၊ ခ်င္း၊ မြန္၊ ဗမာ၊ ရခိုင္၊ ရွမ္းစေသာလူမ်ဳိးစုတို႔သည္ ေရွးပေ၀သဏီကပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးစြာ စုေပါင္းေနထိုင္ခဲ႔ၾကသည္။ ယင္းတို႔အနက္ လူမ်ဳိးစုႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေသာ ကရင္တိုင္းရင္းသားတို႔သည္ အျခားညီအစ္ကို တိုင္းရင္းသားတို႔ေအာက္ ေနာက္မက်ပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ခဲ႔ၾကသည္။

ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ေအဒီ (၇) ရာစု သို႔မဟုတ္ (၈) ရာစုခန္႔တြင္ ရမည္းသင္း သို႔မဟုတ္ ေတာင္ငူအေရွ႔ဘက္မွ အေနာက္ဘက္၊ ေတာင္ငူ-ေရႊက်င္လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ၊ ေတာင္ဘက္ဘက္ ဖာပြန္ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း၊ တနသၤာရီကမ္းေျမာင္ေဒသႏွင္႔ ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပိုင္းမ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ခဲ႔ၾကသည္ဟု အဆိုရွိသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းေနထိုင္ၾကေသာ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားကို (၁၉၁၁) ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းအရ ..
၁။ စေကာကရင္
၂။ ပိုးကရင္
၃။ ဘြဲကရင္ ဟူ၍ အုပ္စုသံုးစုေဖာ္ျပထားသည္။


















(၁)စေကာကရင္
စေကာကရင္မ်ဳိးကြဲတြင္...
၁။ စေကာကရင္
၂။ ပကူး (ပူးကရင္)
၃။ ေမာ္ေနပြာကရင္ႏွင္႔
၄။ တေလပြာကရင္တို႔ ပါ၀င္ၾကသည္။
စေကာကရင္ တို႔သည္ သထံုခရုိင္၊ ေမာ္လၿမိဳင္ခရုိင္၊ ဘားအံခရုိင္၊ေကာ႔ကရိတ္ခရုိင္၊ ထား၀ယ္ခရုိင္၊ ၿမိတ္ခရုိင္၊ ဖာပြန္ၿမိဳ႕နယ္၊ ျပည္ခရုိင္၊ သာယာ၀တီခရုိင္၊ ေတာင္ငူခရုိင္၊ ေညာင္ေလးပင္ၿမိဳ႕နယ္၊ ဟသၤာတခရုိင္၊ ဖ်ာပံုခရုိင္၊ မအူပင္ခရုိင္၊ ေျမာင္းျမခရုိင္၊ ပုသိမ္ခရုိင္ႏွင္႔ အင္းစိန္ခရုိင္မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ စေကာကရင္ မ်ဳိးကြဲတြင္ပါ၀င္ေသာ ပကူးကရင္တို႔သည္ ေတာင္ငူခရုိင္၊ သံေတာင္ၿမိဳ႔နယ္၊ ေမာ္ခ်ီးမိုင္ေဒသ၊ ေဘာဂလိ၊ စစ္ေတာင္းႏွင္႔ေျပာင္သိုအရပ္မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ စေကာကရင္ မ်ဳိးကြဲတစ္ခုျဖစ္ေသာ ေမာ္ေနပြားကရင္အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ျမစ္ငန္ေခ်ာင္း အေနာက္ဘက္ရြာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကၿပီး အျခားမ်ဳိးကြဲျဖစ္ေသာ တေလပြာအုပ္စုကား ေဘာဂလိေမာ္ခ်ီးကားလမ္းႏွင္႔ (၂၅)မိုင္အကြာ ေတာင္ေပၚအထက္ရြာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ထိုသို႔ ေနထိုင္ရာေဒသျခားနား၍ မ်ဳိးကြဲအျဖစ္ တည္ရွိေသာ္လည္း ေျပာဆိုေသာစကားမွာ မူလအရင္းအျမစ္ခ်င္း တူညီၾကသည္။

(၂)ပိုးကရင္
ပိုးကရင္သည္လည္း အေရွ႔ပိုင္းကရင္ႏွင္႔ အေနာက္ပိုင္းကရင္ (၀ါ) ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚပိုးကရင္ဟူ၍ အုပ္စုႏွစ္စုခြဲႏုိင္သည္။ အေရွ႔ပိုးကရင္မ်ားသည္ ဘားအံခရုိင္၊ ေကာ႔ကရိတ္ခရုိင္၊သထံုခရိုင္၊ ထား၀ယ္ခရိုင္၊ ၿမိတ္ခရိုင္ႏွင္႔ ဖာပြန္ၿမိဳ႔နယ္မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကၿပီး အေနာက္ပိုးကရင္ (၀ါ)ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚကရင္တို႔သည္ ပုသိမ္ခရိုင္၊ မအူပင္ရိုင္၊ ေျမာင္းျမခရုိင္၊ ဟသၤာတခရုိင္၊ ဟံသာ၀တီခရုိင္၊ သာယာ၀တီခရုိင္၊ ေညာင္ေလးပင္ၿမိဳ႔နယ္ႏွင္႔ အင္းစိန္ၿမိဳ႔နယ္မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ပိုးကရင္မ်ဳိးကြဲတစ္ခုျဖစ္ေသာ မိုပြာအုပ္စု၀င္ကရင္တို႔သည္ ေတာင္ငူခရိုင္၊ ေမာ္ခ်ီးကားလမ္း မိုင္တိုင္ (၂၀) အနီး သံေတာင္ၿမိဳ႔နယ္ မဲျဖဴတိုက္၊ ဥသွ်စ္ကုန္းႏွင္႔ စည္ပင္ႀကီးေက်းရြာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။

(၃)ဘြဲကရင္
ဘြဲကရင္မ်ဳိးထဲတြင္
၁။ ဘြဲကရင္
၂။ ပေလခ်ီးကရင္
၃။ ပိုဟြကရင္တို႔ပါ၀င္သည္။
ဘြဲကရင္အမ်ဳိးသားတို႔သည္ သံေတာင္ၿမိဳ႔နယ္ေတာင္ေပၚေဒသတစ္ေလ်ာက္တြင္ ေနထိုင္ၾကၿပီး ပေလခ်ီးကရင္တို႔သည္ သံေတာင္ၿမိဳ႔နယ္ ပေလခ်ီး၊ ကၽြဲျဖဴေတာင္၊ ေတာျပာကေလး၊ ေငြေတာင္ႀကီး၊ ေငြေတာင္ကေလးရြာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ပေလခ်ီးေခ်ာင္း၊ ပေလခ်ီးေဒသတြင္ ေနထိုင္ျခင္းကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ "ပေလခ်ီးကရင္" ဟုေခၚျခင္းျဖစ္သည္။

ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာ မိမိတို႔ႏွင္႔နီးစပ္ရာအုပ္စုရွိသည္႔ ေဒသအသီးသီးသို႔ သြားေရာက္ေနထိုင္ၾကေသာ္လည္း ယင္းတို႔၏ မူလဇစ္ျဖစ္မွာ ကရင္အမ်ဳိးသားမ်ားသာျဖစ္ၾကသည္။ ေနထိုင္ရာေဒသကိုစြဲ၍ အေရွ႔ဘက္အရပ္ေဒသတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားသာ ကရင္အစစ္ျဖစ္ၿပီး အေနာက္ဘက္အရပ္တြင္ ေနထိုင္သူမ်ားမွာ ကရင္မစစ္ဟူ၍လည္ေကာင္း ၊ ဖါထၚ-စေကာကရင္မ်ားသာ ကရင္အစစ္ျဖစ္ၿပီး ေမ၀္ၟထၚ-ပိုးကရင္မ်ားမွာ ကရင္အစစ္မဟုတ္ ဟူ၍လည္ေကာင္း၊ ေတာင္ေပၚေဒသေနထိုင္သူမ်ားသာကရင္ျဖစ္ၿပီး ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ ေျမျပန္႔ေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားကား ကရင္မပီသေတာ႔ဟူ၍ ေျပာဆိုယူဆပါက လြန္စြာမွမွားယြင္းေသာ ယူဆခ်က္ျဖစ္ေပသည္။ ေဖာ္ျပပါအားလံုးသည္ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားသာျဖစ္သည္ဟူေသာ အသိခံယူခ်က္မွေသြဖီၿပီး ေသြးမကြဲအပ္ပါေပ။

ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ မိမိတို႔ စား၊ ၀တ္၊ ေနေရးအတြက္ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရးႏွင္႔ ေတာင္ယာလုပ္ငန္းမ်ား၊ အခ်ဳိ႕က ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ကာကြယ္ေရးစေသာ ဦးစီးဌာန၊ ေကာ္ပိုေရးရွင္းႏွင္႔ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းအသီးသီးတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္လ်က္ရွိၾကသည္။ မိမိတို႔လုပ္ကိုင္ရေသာ လုပ္ငန္းသဘာ၀ျခားနားမႈေၾကာင္႔ ေသြးမကြဲသင္႔ၾကေပ။ မိမိတို႔သည္ ႏုိင္ငံေကာင္းရာေကာင္းေၾကာင္း ၊ အမ်ဳိးသားေကာင္းရာေကာင္းေၾကာင္း လုပ္ေဆာင္ေနၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္ဟူေသာ တစ္ခုတည္းေသာ ခံယူခ်က္ျဖင္႔ အခ်င္းခ်င္းေသြးမကြဲဘဲ ရုိင္းပင္းကူညီသင္႔ေပသည္။

ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ျခင္းႏွင္႔ပတ္သက္၍ ေရွးကရင္တို႔မွာ အမ်ားအားျဖင္႔နတ္ကိုးကြယ္ၾကသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ား၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၊ တလကူရေသ႔ဗုဒၶဘာသာ၊ ေနာင္ပြင္႔ေတာ္မူမည္႔ အရိေမတၱာယ်ဘုရားေလာင္းကို ကိုးကြယ္သည္႔ လဲကယ္ဘာသာ၊ ျဗဟၼာစိုရ္ဂိုဏ္း၊ ၀ီး(ဟီြး) ကိုးကြယ္သူမ်ား စသည္ျဖင္႔ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈကြဲျပားလာၾကသည္။ ဘာသာေရးသည္ ပုဂၢိဳလ္ေရးဆိုင္ရာ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈသာျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသားေရးႏွင္႔ေရာေႏွာမသြားသင္႔ေပ။ ကိုးကြယ္သည္႔ဘာသာကြဲျပားမႈကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ကရင္အခ်င္းခ်င္း စိတ္၀မ္းကြဲျပားျခင္း၊ အေနစိမ္းသြားၾကျခင္း၊ ညီညြတ္မႈအားနည္းသြားျခင္းမ်ဳိး မျဖစ္သင္႔ေပ။

ကရင္လူမ်ဳိးတို႔တြင္ '' လိက္ေဆာင္႔ေ၀း'' ''လိပ္ဆန္ေ၀ွ႔" "လီေဆာ၀ဲ႔" စာေရးနည္းႏွင္႔ ေပစာေရးနည္းမ်ားရွိခဲ႔သည္။ (၁၈၃၂) ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ စေကာကရင္စာေပ၊ ပိုးကရင္စာေပ၊ ဗုဒၶဘာသာသင္ပုန္းႀကီးစာေရးနည္းစနစ္၊ လဲကယ္ဘာသာ၀င္တို႔၏ စာေရးနည္းစနစ္ စသျဖင္႔ စာေပမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။ စာေပကြဲျပားမႈကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ကရင္အခ်င္းခ်င္း ေသြးမကြဲသင္႔ၾကပါေခ်။ ကရင္အမ်ဳိးသားအလံတြင္ အေရာင္သံုးမ်ဳိးပါရွိရာ အနီေရာင္သည္ အစဥ္အလာအရ ကရင္အမ်ဳိးသားတို႔၏ ရဲရင္႔ျခင္းကို ေဖာ္ညြန္းသည္။ အျပာေရာင္က သစၥာရွိမႈ၊ တည္ၾကည္ေျဖာင္႔မတ္မႈကိုလည္ေကာင္း၊ အျဖဴေရာင္က ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ စိတ္ဓါတ္ျဖဴစင္ရုိးသားမႈကိုလည္ေကာင္း ကိုယ္စားျပဳသည္။ တက္သစ္စေနေရာင္ျခည္က ကရင္အမ်ဳိးသားတို႔ ဖြံၿဖိဳးတိုးတက္သာယာစည္ပင္လာမည္႔ အလားအလာကိုလည္ေကာင္း ေဖာ္ညြန္းၿပီး၊ ဖားစည္က ရန္ေအာင္ေၾကာင္းႏွင္႔ ကၽြဲခ်ဳိက အခ်က္ေပးမႈတ္သည္႔ ကိရိယာမ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳရေပသည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင္႔တင္ျပရလွ်င္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္မ်ဳိးႏြယ္စုအားျဖင္႔ ကြဲျပားေနေစကာမႈ၊ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္း လုပ္ငန္းအရ ျခားနားေစကာမႈ၊ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈအရ ဘာသာေရး မတူညီေစကာမူ၊ စာေပႏွင္႔ ဘာသာစကားေဒသလိုက္၍ ျခားနားေနေစကာမႈ ဤသို႔မတူ ကြဲျပားျခားနားမႈမ်ား ရွိေနမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း မူလဇစ္ျမစ္အရ လံုး၀ကြဲျပားျခင္းမရွိ ကြဲျပားမႈမရွိသည္႔အေလ်ာက္ ထာ၀ရစည္းလံုးညီညြတ္ေနၾကရမည္ဟု သတိခ်ထားရမည္သာျဖစ္သည္။ ကရင္တစ္မ်ဳိးသားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳေသာ အမ်ဳိးသားအလံေတာ္၏ ရည္ညြန္းခ်က္မ်ားကို ကရင္တစ္မ်ဳိးသားလံုး၏ ႏွလံုးသည္းပြတ္တြင္ လမ္းညြန္အျဖစ္ ခံယူထားရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုလမ္းညြန္ခ်က္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ သာမန္ျဖစ္ေသာ ကြဲျပားခ်က္မ်ားကို လ်စ္လ်ဴရႈကာ အဓိကျဖစ္ေသာ စည္းလံုးညီညြတ္မႈကို မျဖစ္မေန တည္ေဆာက္ရမည္ျဖစ္ပါေၾကာင္း ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားအားလံုး ဘယ္ေလာက္ပဲေ၀းေ၀း ထာ၀ရေသြးစည္းရမည္ျဖစ္ပါသည္။

ေနာ္ဘူေဘာ

ေန ့သစ္ သတင္းစာမ်က္ႏွာမွ ျပန္လည္ကူးယူေဖၚျပသည္။

July 14, 2012


ျမန္မာျပည္က၊ ေတာင္ထိပ္ကေလးေတြ မွန္သမွ်မွာ ထံုးျဖဴျဖဴေစတီေလးေတြ ရွိေနတာဟာ က်က္သေရမဂၤလာ ရွိယံုတင္ မကဘူး၊ က်မတို႔ ဘူမိေဗဒေက်ာင္းသူဘဝ ကြင္းဆင္းတုန္းကဆိုရင္၊ ေျမပံုေပၚမွာ သိပ္ကိုအသံုးဝင္တဲ့ လမ္းညႊန္အမွတ္ အသားေလးေတြလည္း ျဖစ္တယ္ေလ။

အခုဒီေတာင္ထိပ္မွာေတာ့ ထူးထူးျခားျခား၊ လက္ဝါးကပ္တိုင္ႀကီးတခု၊ ထီးထီးမားမားႀကီးရွိေနတာကို၊ ျမင္လိုက္ရတယ္။

ေနာ္ဘူေဘာေတာင္က ဆုေတာင္းျပည့္ေတာင္လို႔ သူေျပာလာေတာ့၊ ဆုေတာင္းစရာေတြအျမဲျပည့္ေနတဲ့ က်မအတြက္၊ သာမန္ကာလွ်ံကာေတာ့ စိတ္ဝင္စားသြားတယ္။

အဲဒီေတာင္ကိုအတူတက္ဖို႔ save ထားတယ္လို႔ ထပ္ေျပာလာေတာ့၊ သူ႔မ်က္ဝန္းထဲကို အေသအခ်ာစိုက္ၾကည့္ၿပီး၊ အ ေလးအနက္ ကတိတခုေပးလိုက္မိေတာ့တယ္။

ေတာင္ငူသားျဖစ္တဲ့သူက၊ ေတာင္ငူကေန ေန႔ခ်င္းျပန္ခရီးပဲရွိတဲ့၊ သံေတာင္ႀကီး ေတာ္ေပၚစခန္းၿမိဳ႕ေလးကို၊ ငယ္ငယ္က ေလးဘဝက သူ႔မိခင္ဆရာမတာဝန္ထမ္းေဆာင္ရင္း တခါ၊ လူပ်ဳိေပါက္မွာတခါ၊ ႏွစ္ခါေလာက္ ေရာက္ခဲ့ဖူးေပမဲ့၊ သံ ေတာင္ႀကီးကေနမွ၊ ေပ ၄ဝဝဝ ေက်ာ္ရွည္တဲ့၊ ေတာင္ပတ္လမ္းနဲ႔ ဆက္တက္ရမဲ့၊ ေနာ္ဘူေဘာေတာင္ေပၚကိုေတာ့ တခါ မွမေရာက္ဖူးေသးလို႔ ေရာက္ဖူးခ်င္ေနတာတဲ့ေလ။

ခုေတာ့၊ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္လံုး ဆုမေတာင္းရေသးခင္မွာကို၊ ဆုေတာင္းျပည့္ေလၿပီ။

မိုးတြင္းႀကီးေတာင္ေပၚတက္ဖို႔ လာငွါးတဲ့လူေတြကို၊ ကားသမားက၊ အံ့ၾသတႀကီး ၾကည့္လိုက္ေသးတယ္။ ၿပီးေတာ့ “ရပါတယ္ က်ေနာ္တို႔က ဒီလမ္းေတြကို၊ မ်က္စိမွိတ္ေတာင္ေမာင္းလို႔ရေနၿပီ” တဲ့။

သူေျပာသလိုဆိုရင္ေတာ့ ဟုတ္သား။ ခုေတာ့၊ မ်က္စိကိုျပဴးျပဲေနေအာင္ ၾကည့္ေနရေတာ့တယ္။ မိုးကမရြာေသးေပမဲ့၊ မိုးေငြ႔ျမဴမႈန္ေတြနဲ႔ ဖံုးပိတ္ေနတဲ့၊ ေတာင္တန္းေတာင္စြယ္ေတြက၊ ေရွ႕ကဘြားကနဲထြက္လာတဲ့၊ အေကြ႔ကိုေတာင္ မျမင္ရ ခ်င္။ ေတာ္ေနေသးတာက၊ အတက္လမ္းနဲ႔အဆင္းလမ္း သပ္သပ္စီ ခြဲထားေပလို႔သာ။

မေတာ္လို႔မ်ား၊ ေဘးက ေခ်ာက္ထဲျပဳတ္က်ရင္ေတာ့ ဆိုတဲ့၊ စိုးရိမ္စိတ္ပါးပါးေလးကို၊ ေက်နပ္ရႊင္လန္းစိတ္တခုက၊ လႊမ္း မိုးအုပ္စိုးေနလို႔သာေပါ့။ တကယ္ေတာ့၊ အဲဒီခဲျပာေရာင္အခိုးအေငြ႔ေတြက၊ သူတို႔နဲ႔အတူ၊ ေတာင္ေပၚကို အတူလိုက္ တက္လာတဲ့၊ မိုးတိမ္တိုက္ေတြဆိုတာ၊ ေတာင္ေပၚေရာက္မွပဲ၊ သိလိုက္ရသည္။

ငါ့အိမ္ကို လူအမ်ဳိးမ်ဳိးဆုေတာင္းရာအိမ္ဟူ၍ ေခၚလတၱံ႕ (ေဟရွာယ-၅၆း၇) လို႔ စာတမ္းေလးေရးထားတဲ့၊ အုပ္တိုက္အ ေဆာက္အဦေလးေရွ႕မွာ၊ ကားရပ္ၿပီး၊ ဆင္းလိုက္ၾကေတာ့၊ တကိုယ္လံုးစိုစြတ္ေနသလို ျဖစ္ေနတယ္။ ခ်မ္းလိုက္တာ လည္း အခိုက္ပဲ။ ဒါေပမဲ့ လက္ျဖန္႔ေခါင္းေမာ့ၾကည့္ေတာ့၊ မိုးရြာေနတာလည္းမဟုတ္ဘူး။ မိုးမ်ားရြာေလမလားလို႔ ေမွ်ာ္ၿပီး ေမာ့ၾကည့္စရာကိုမလိုတဲ့၊ ေရေငြ႔မိုးတိမ္ေတြရဲ႕အထဲမွာကို၊ ေရာက္ေနတာေလ။

တိုက္ကေလးထဲက ထြက္လာတဲ့၊ သင္းအုပ္ဆရာလို႔ထင္ရတဲ့၊ ကရင္လူႀကီးတေယာက္က၊ အတူပါလာတဲ့၊ သူ႔ရဲ႕မိခင္ (မားမီ) ကို၊ ငယ္ေပါင္းႀကီးေဖာ္တေယာက္လို၊ ဝမ္းသာအားရ၊ ကရင္စကားနဲ႔ ႏႈတ္ဆက္ၿပီးေတာ့မွ၊ တျခားဧည့္သည္ေတြ ကို လွမ္းၾကည့္ရင္း ဒီေန႔ တိမ္ေတြတအားထူတယ္ေလလို႔၊ ဗမာလို၊ လွမ္းေျပာတယ္။ တျခားဧည့္သည္ဆိုတာလည္း ကိုယ္ရယ္၊ သူရယ္၊ မားမီ့ ညီမတေယာက္ရယ္၊ ကားသမားႀကီးရယ္ ပါပဲ။

ၿပီးေတာ့ သင္းအုပ္ဆရာရဲ႕ အိမ္သူျဖစ္ပံုရတဲ့၊ အမ်ဳိးသမီးက၊ သူတို႔ကို၊ ေတာင္ထြတ္ေပၚလမ္းျပၿပီး လိုက္ပို႔တယ္။ ေတာင္ ထြတ္ေပၚတက္တဲ့ အုပ္ေလွခါး ၃၁၁ ထစ္ကို၊ ၁၉၉ဝ ေနာက္ပိုင္း၊ ေထာင္ထိပ္မွာ လက္ဝါးကပ္တိုင္စိုက္ထူၿပီးမွ၊ ျဖည္း ျဖည္းခ်င္း၊ စုေပါင္းအလွဴေငြေတြနဲ႔ လုပ္ထားတာျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေျပာျပတယ္။ မိုးေငြ႔ေတြနဲ႔ စိုစြတ္ေနတဲ့ေလွခါးထစ္ေတြကို သတိထားၿပီးတက္ေနတုန္း၊ ေလျပင္းတခ်က္ႏွစ္ခ်က္ေဝွ႔လာတယ္။ လူေတာင္ယိုင္သြားမတတ္ပဲ။ ေဘးကိုၾကည့္ေတာ့ လည္း၊ ဘာမွမျမင္ရတဲ့၊ လွ်ဳိေျမာင္ေတာင္ၾကားေခ်ာက္ကမ္းပါးႀကီးေတြ။ ေနာ္ဘူေဘာေတာင္က၊ ေပေပါင္း ၄၈ဝဝ ေက်ာ္ ျမင့္တယ္ဆိုေတာ့၊ က်ဳိက္ထီးရိုးေတာင္နဲ႔ ေက်ာက္လံုးေပၚက ဆံေတာ္ရွင္ေစတီႀကီးကို သြားသတိရလိုက္မိတယ္။ က်ဳိက္ ထီးရိုးက နန္းေရႊက်င္နဲ႔ ေဟာဒီက ေနာ္ဘူေဘာ၊ ကရင္မေလးႏွစ္ေယာက္ရဲ႕ ဘဝျဖစ္ေထြေတြက ဆင္ဆင္တူေပမဲ့၊ မိုး ေပၚကို ထိုးထြက္ေနတဲ့ ေတာင္ႏွစ္လံုးရဲ႕ အေနအထားျခင္းကေတာ့ အဆင္ကြဲတယ္လို႔ပဲ ဆိုရမယ္ေပါ့။

ထံုးစံအတိုင္း၊ ေနာ္ဘူေဘာ ဒ႑ာရီေလးမွာလည္း၊ အခ်စ္နဲ႔အာဏာ ပါပဲ။ လူေတြရဲ႕ဘဝေတြကို အျခယ္လွယ္ႏိုင္ဆံုး အ ရာေတြေလ။ ေဟာဒီ ဘြယ္ဟီခိုလို႔ေခၚတဲ့ ဘြဲ (ကရင္) လူမ်ဳိးေတြေနထိုင္ၾကတဲ့၊ ေတာင္တန္းႀကီးေတြကို ပိုင္စားတဲ့ ေတာင္မ်ားသခင္ရဲ႕ သား၊ ေတာင္မင္းသား ေစာသာေဂၚခြါးနဲ႔ ဟိုးအေဝးက ပင္လယ္မ်ားသခင္ရဲ႕သမီးေတာ္၊ ပင္လယ္ မင္းသမီး ေနာ္ဘူေဘာ တို႔ ခ်စ္ခင္စံုဖက္ မိတ္ဖက္ျပဳၾကတယ္ေပါ့။ ေနာ္ဘူေဘာ ဖက္ကပါတဲ့ ေရႊဘီးေလးတေခ်ာင္း ေၾကာင့္၊ ေတာင္မင္းသားေလးက စစ္တိုက္တိုင္းအႏိုင္ရတယ္တဲ့။ တေန႔ေတာ့၊ ေရႊဘီးေလးကိုနင္းၿပီး စစ္တိုက္ေနရာက၊ ေခါင္းေပၚျပန္တင္လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ၊ မေသဘဲက်န္ေနတဲ့ ရန္သူတေယာက္ရဲ႕ ျမားခ်က္နဲ႔ မင္းသားေလး ေသေရာ ဆိုပါ ေတာ့။ သူစိမ္းေတြၾကားထဲ၊ အားကိုးရာမဲ့သြားတဲ့ မင္းသမီးေလးဟာ၊ ဟိုဟိုဒီဒီ မလိုမုန္းထား စြပ္စြဲခ်က္ေတြနဲ႔အတူ၊ ေဟာ ဒီေတာင္ထိပ္ေပၚမွာ၊ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ခံ၊ အျပစ္ေပးရင္း ေသသြားရတယ္တဲ့ေလ။

လိုက္ျပတဲ့အမ်ဳိးသမီးက၊ ေနာ္ဘူေဘာကို ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ ေက်ာက္လံုးႀကီးေတြအုပ္မိုးေနတဲ့ တြင္းေပါက္ ေလးကိုျပၿပီး၊ ေတာင္ေအာက္ကိုျပန္ဆင္းသြားၿပီ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ၊ ေလေတြပိုၿပီးၾကမ္းလာတယ္။ မားမီက နာဂစ္အတိုင္း ပဲလို႔ ေျပာေတာ့၊ ဆုေတာင္းဖို႔လုပ္ထားတဲ့ အုပ္တိုက္ကေလးထဲကို အျမန္ေျပးဝင္ၾကတယ္။ အထဲကိုေရာက္တာနဲ႔ ေလ ေတြဆိုတာ တဝုန္းဝုန္းနဲ႔ ဘယ္ေနရာက ဘာသံေတြျမည္ဟည္းေနမွန္းကို မသိေတာ့ဘူး။အားလံုး တိတ္တိတ္ဆိတ္ဆိတ္ ညိမ္ၿပီး ဆုေတာင္းေနတဲ့အခ်ိန္မွာ၊ စိတ္ထဲေၾကာက္သလို၊ စိုးသလိုျဖစ္ေနတယ္။ ေနာ္ဘူေဘာ သခင္မရွင္ တကယ္အ စြမ္းရွိရင္၊ က်မတို႔ကို ေနေရာင္ျခည္ေလးတမွ်င္ေလာက္ အရင္ေပးသနားပါလို႔၊ ေလာေလာလတ္လတ္၊ အေရးႀကီးဆံုး ဆုကို ေတာင္းေနမိတယ္။

ေလေတြကေတာ့၊ တဝုန္းဝုန္းတဒုန္းဒုန္းပဲ။ ခုနေျပာျပတဲ့ဒ႑ာရီထဲကလို၊ သူ႔သမီးေလးေသသြားလို႔စိတ္ဆိုးတဲ့၊ ပင္လယ္ ဘုရင္ႀကီးက လာတိုက္လိုက္၊ ေတာင္တန္းဘုရင္ႀကီးက ျပန္တိုက္လိုက္နဲ႔မ်ား ျဖစ္ေနေလေရာ့သလား။ တကယ့္ကိုပဲ၊ ပင္လယ္ေတြဆီကလာတဲ့၊ ေရခိုးေရေငြ႔ေတြေလ ၊ စိတ္ဆိုးမာန္ဆိုးနဲ႔ကို၊ ေတာင္ေတြဆီကို၊ ေအာ္ၿပီးေျပးလာေနတာ။ မားမီကေတာ့ ေျပာျပတယ္။ ပံုမွန္ဆို သံုးပန္လွလို႔ေခၚၾကတဲ့ ေနရာတဲ့။ တိမ္ေတြဖံုးသြားလိုက္။ ေနေရာင္ျခည္ေလး လင္း လိုက္။ ျမဴေငြ႔ေတြ ျဖတ္ေျပးသြားလိုက္နဲ႔တဲ့ေလ။ ခုေတာ့၊ ဘာဆိုဘာမွကိုမျမင္ရေအာင္ မႈန္မွိဳင္းခ်မ္းစိမ့္ေနေလေတာ့ ေနာ္ဘူေဘာေရ ေနေရာင္ျခည္ေလးတမွ်င္ေလာက္သာ အရင္ျပပါလို႔ ထပ္ကာထပ္ကာ က်ိတ္ၿပီး ဆုေတာင္းေနမိေတာ့ တယ္။

ေလနည္းနည္းညိမ္သြားတယ္လို႔ ထင္ရေတာ့မွ၊ အျပင္ထြက္ၿပီး၊ ရိွတဲ့အလင္းေရာင္နဲ႔ပဲ၊ ဓါတ္ပံုရိုက္ၾကတယ္။ ကင္မရာ မွန္ဘီလူးကိုသုတ္လိုက္ရိုက္လိုက္ပဲ။ ကမၻာႀကီးေရႀကီးခဲ့တဲ့တခ်ိန္မွာ၊ ေတာင္ထိပ္မွာ တင္က်န္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့၊ ေနာဧရဲ႕ သေဘာၤႀကီးကို၊ ပံုပမာယူၿပီး၊ ေဆာက္ထားတဲ့၊ သေဘာၤဦးပိုင္းႀကီးေငါထြက္ေနတဲ့ ေနရာမွာ၊ မတ္တပ္ရပ္ၿပီး၊ ေလာကတ ခြင္တျပင္လံုးကို၊ မိန္႔မူးေနမိတယ္။

ေတာင္ေတာင္ဝန္းက်င္ရွဳခင္းေတြကို ဘာရယ္မွသဲသဲကြဲကြဲ မျမင္ေနရေပမဲ့လည္း၊ ေနာ္ဘူေဘာေတာင္ႀကီးရဲ႕ အျမင့္ဆံုး ေနရာမွာတက္ၿပီး ရပ္ၾကည့္လိုက္ရတယ္ဆိုတဲ့ အရသာက၊ ဘာနဲ႔မွမတူ။ ေနာ္ဘူေဘာဆိုတဲ့ တကယ္ရွိခဲ့ဖူးမဲ့၊ အမ်ဳိးသမီး တေယာက္ကို၊ စိတ္မွန္းနဲ႔ျမင္ေယာင္ၾကည့္မိတယ္။ အဲဒီလိုတုန္း၊ ေနေရာင္ေလး ေလွ်ာကနဲလင္းသြားသလို ခံစားလိုက္ရ တယ္။ စိတ္ထဲမွာ ဘာရယ္လဲမသိ၊ လႈပ္ရွားသြားတယ္။ ဝမ္းသာအားရနဲ႔ က်န္တဲ့သူေတြကို လွမ္းေျပာမလို႔လုပ္တုန္း၊ ေလေတြ တဝုန္းဝုန္း တိုက္လာျပန္တယ္။ ဘာပဲေျပာေျပာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ေတာေတာင္ေရေျမရဲ႕၊ ႀကီးမားဆန္း က်ယ္လွတဲ့ အရွိန္ေအာက္မွာ၊ အဟုန္တခုရွိေနတာကိုေတာ့ခံစားလို႔ေနရသည္။ ဒါကပဲ လူသားေတြနဲ႔ သဘာဝႀကီးအ ၾကား၊ အသံတိတ္ဆက္သြယ္မႈ တခုေလလား။

သူတို႔ေတြ၊ ေလွခါးထစ္ေတြေအာက္၊ ဆင္းလာေတာ့၊ အခုနတိုက္တဲ့ ေလၾကမ္းေတြထဲမွာ၊ မိုးတိမ္တခ်ဳိ႕ ေမ်ာပါလြင့္တက္ သြားလို႔ ထင္ရဲ႕ မိုးစက္အမွံဳအမႊားေလးေတြ၊ ကိုယ္ေပၚက်စျပဳလာသည္။ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ဒရဝမ္လင္မယားေလလို႔ ရီရီ ေမာေမာေျပာရင္း ေစာင့္ႀကိဳေနတဲ့၊ သင္းအုပ္ဆရာလင္မယားက၊ သူတို႔ေနတာက ဟိုးဖက္ေတာင္ေျခမွာျဖစ္ၿပီး၊ ေန႔တိုင္း ဒီမွာ ေဝယ်ာဝစၥလာလုပ္တာလို႔ ေျပာျပတယ္။ အုပ္တိုက္ ဇရပ္ကေလးထဲမွာ၊ ဧည့္ခန္း၊ အိမ္သာေတြကို၊ အေသအခ်ာ အက်အန လုပ္ထားတာေတြ႔ရသည္။ ရာသီဥတုသာယာတဲ့ မတ္လတို႔ ဧၿပီလတို႔ဆိုရင္ေတာ့၊ ေဒသတဝိုက္က၊ လူမ်ဳိးစံု၊ ဘာသာစံု၊ လာၿပီးေတာင္တက္ရင္း၊ ဆုေတာင္းၾကတာ၊ ေတာ္ေတာ္မ်ားတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အလွဴေငြေပးရင္း၊ ေနာ္ဘူ ေဘာ သမိုင္းစာအုပ္ကေလးတအုပ္ကို ေကာက္ကိုင္လိုက္သည္။ စာအုပ္ေပၚမွာေရးထားတဲ့ ဆရာ့နာမည္က၊ ‘Rev ေနဘ လု’ တဲ့။ ဘာအဓိပၸါယ္လည္းေတာ့မသိ။ “ဒါဘလု” လို႔ ေျပာၿပီးႏွတ္ဆက္ခဲ့တယ္။ ဒါဘလုဆိုတာက ေက်းဇူး ဆိုတာေတာ့ သိသည္ေလ။

မိုးေတြသည္းစျပဳလာတဲ့ အဆင္းလမ္းမွာ၊ မားမီက၊ သူဆရာမလုပ္ခဲ့ဖူးတဲ့၊ စာသင္ေက်ာင္းေလးကို၊ လက္ညိဳးထိုးျပရင္း၊ သူတို႔ငယ္ဘဝေတြနဲ႔ သံေတာင္ႀကီးရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းေတြကို ေရာေႏွာၿပီး၊ အားရပါးရကို၊ စားျမံဳ႕ေတြျပန္လို႔။

သံေတာင္ႀကီးကို၊ အဂၤလိပ္ေတြ ျမန္မာျပည္ဝင္ေတာ့၊ ပထမဆံုး၊ ေတာင္ေပၚအပမ္းေျဖစခန္းၿမိဳ႕ လုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားတာလို႔ ဆိုသည္။ မွတ္လိုအေကာင္မ်ဳိးေတြ၊ ေပါမ်ားလြန္းတာေၾကာင့္၊ ေရာက္လာတဲ့ အဂၤလိပ္အရာရွိကေတာ္ေတြမွာ၊ ယားယံအ နာတရေတြျဖစ္ၿပီး၊ မေနႏိုင္ဘဲေျပးၾကရသတဲ့။ ေနာက္မို႔ဆို၊ ေမၿမိဳ႕လိုျဖစ္ေနၿပီလို႔ မားမီက၊ လြမ္းလိုက္ေသးတယ္။ ခုလည္း ေမၿမိဳ႕လိုပါပဲေလလို႔၊ ကားသမားႀကီးက၊ စကားဝင္ေထာက္ရင္း၊ ဒီကေန ဆက္တက္ရင္၊ စစ္သင္တန္းေက်ာင္း အသစ္ႀကီးတခု ရွိေၾကာင္း လက္ညိဳးညႊန္ျပတယ္။ စေနတနဂၤေႏြေတြဆို၊ ၿမိဳ႕ေပၚကို အားခ်င္းဆင္းလည္တဲ့၊ စစ္ဗိုလ္ေတြ ေၾကာင့္၊ သူတို႔ကားသမားေတြ၊ အေတာ္အလုပ္ျဖစ္တယ္ဆိုပဲ။ ေျပာေနတုန္းပဲ၊ မိုးေရေတြစိုစိထဲမွာ၊ ေျခလွ်င္ကင္းလွည့္ ေနတဲ့၊ စစ္သားေလးတခ်ဳိ႕ကို ေတြ႔လိုက္ရသည္။ ငယ္ငယ္တုန္းကေတာ့၊ ဒီေဒသေတြဟာ၊ အညိဳေရာင္နယ္ေျမေတြလို႔၊ ၾကားဖူးခဲ့သည္ပဲ။ ခုေတာ့ ဘာအေရာင္ကိုေျပာင္းသြားၿပီလည္း မသိ။ ပတ္ဝန္းက်င္တခုလံုး စိမ္းစိုေနတာကိုသာ၊ သေဘာ က်ေနမိသည္။

ေတာင္အဆင္းလမ္းက၊ တျဖည္းျဖည္း ေအာက္ေရာက္လာတာနဲ႔အမွ်၊ မိုးျမဴေတြ ရွင္းလာတာေၾကာင့္၊ ေတာင္ေစာင္းေတြ မွာ စိုက္ထားတဲ့၊ လက္ဖက္ခင္းေတြကို၊ ျမင္လာရသည္။ လမ္းေဘးဝဲယာတခ်ဳိ႕ေနရာေတြမွာ၊ ရြာသားတခ်ဳိ႕ကို ခပ္က်ဲက်ဲ ေတြ႔ရတယ္။ တခ်ဳိ႕ေျခလွ်င္ဖိနပ္ပင္မပါ၊ မိုးေရထဲမွာ။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့၊ တရုတ္ဆိုင္ကယ္ေလးေတြနဲ႔ မိုးကာဂ်ာကင္နဲ႔ လမ္းေဘးျခံဳစပ္ေတြမွာ၊ ေတာထၿပီး အေလ့က်လိုေပါက္ေနတဲ့၊ အရြက္ရွည္ရွည္နဲ႔ အပင္ေလးေတြကို၊ လက္ညိဳးထိုးရင္း၊ အဲဒါ ဖာလာပင္ေတြလို႔၊ ေဘးမွာထိုင္ေနတဲ့ေတာင္ငူသားက၊ အားတတ္သေရာျပရွာတယ္။ သူအျမဲတမ္း ေျပာေျပာေန ေလ့ရွိတာေလ။ ဒီေဒသမွာ၊ မိရိုးဖလာ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနတဲ့၊ ဖာလာေတာင္သူေတြ၊ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ နယ္ေျမေတြ ေပ်ာက္လာကုန္တာတို႔။ IDP ေတြ ျဖစ္ကုန္တာတို႔။ေတာင္သူဆိုေတာ့လည္း ယာသမားေတြေလာက္ေတာ့၊ တပင္တပန္း လုပ္စရာလိုပံုမေပၚ။ တႏွစ္တခါ ဖာလာခူးခ်ိန္မွ၊ ခူးၿပီးၿမိဳ႕တက္ေရာင္းယံု။ ရိုးရိုးရွင္းရွင္း ေရာင့္ေရာင့္ရဲရဲနဲ႔၊ ဘဝကိုရွင္သန္ ေနထိုင္ၾကတဲ့ လူေတြအတြက္၊ ကမၻာႀကီးမွာ၊ ေနရာေတြက်ဥ္းလာေနၿပီလားလို႔သာ၊ ေတြးေနမိတယ္။ တေနရာမွာ၊ သက္ ရင့္ေက်ာက္ေတာင္ေတြအၾကား၊ မီးသင့္ေက်ာက္ေက်ာႀကီးတခု၊ လွလွပပႀကီးတိုးဝင္ေနတဲ့၊ Query အေဟာင္းတခုကို ေတြ႔ေတာ့၊ ႏွစ္ေယာက္သား၊ မေနနုိင္ဘူး။ ေက်ာက္လွလွဆန္းဆန္းဆိုရင္၊ ဆမ္ပဲလ္ေကာက္တာ အက်င့္ပါခဲ့ သူႏွစ္ ေယာက္မို႔၊ ကားရပ္ခိုင္းၿပီး၊ အေျပးဆင္းၾကည့္ၾကေသးတယ္။

ေတာင္ဆင္းလမ္းေတြေျပလာၿပီး၊ ေျမျပန္႔ေရာက္စျပဳၿပီ။ ကၽြန္းစိုက္ခင္းႀကီးေတြေတြ႔လာရသည္။ သူတို႔အလုပ္လုပ္ေန တုန္းက စိုက္ခါစေတြဆိုေတာ့ အခု အႏွစ္ေလးဆယ္သားေတြေလာက္ေတာ့ ရွိၿပီလို႔၊ မားမီက၊ ခန္႔မွန္းသည္။ တျဖည္း ျဖည္းနဲ႔ အိမ္ေျခေတြစိပ္လာသည္။ သံေတာင္ (၁၃) မိုင္ကိုေတာင္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီ။ လမ္းေဘးတဖက္တခ်က္မွာ၊ ဒူးရင္းသီးေတြ ပံုၿပီးေရာင္းေနတာေတြ႔လို႔၊ ကားသမားႀကီးကို ရပ္ခိုင္းရသည္။ သံေတာင္ဒူးရင္းနာမည္ႀကီးလို႔ စားခ်င္တယ္ဆိုတဲ့၊ ေမေမ့ အတြက္၊ ဒူးရင္းသီးဝယ္လိုက္အံုးမည္။ သံေတာင္အလြန္ ေဘာဂလိရြာကထြက္တာလို႔ ေျပာသည္။

ေက်ာက္တံုးေက်ာက္ခဲေတြေၾကာင့္ ပိုၿပီးလွေနတဲ့၊ ပသိေခ်ာင္းကိုေက်ာ္လာေတာ့၊ ေနာ္ဘူေဘာတို႔ရဲ႕ သဘာဝရင္းျမစ္ ေတြ ႂကြယ္ဝေနတဲ့၊ ကရင္ျပည္နယ္က၊ အေနာက္မွာ က်န္ခဲ့ေလၿပီ။

ေရွ႕ကိုဆက္ရမဲ့ခရီးကေတာ့၊ ေနာ္ဘူေဘာေတာင္ေပၚမွာ ဆုေတာင္းခဲ့တဲ့၊ မ်ားျပားလွေသာ၊ ဆႏၵမ်ားႏွင့္ေပါ့။

ေက
(၆နာရီ၄၃မိနစ္)
၁၂ရက္ဇူလိုင္၂ဝ၁၂

http://kthwe.blogspot.com

ေနာ္ဘူေဘာ ေတာင္ထိပ္က မိုးေတြေလေတြထဲ ရိုက္ထားတဲ့ ဓါတ္ပံုတပံုကိုၾကည့္ၿပီး မိတ္ေဆြတေယာက္က၊ အေပၚမွာ တင္ထားတဲ့ ေကာက္ေၾကာင္းပန္းခ်ီေလးတခ်ပ္ ဆြဲေပးလာတယ္။ တၿပိဳင္နက္ပဲ၊ သူက၊ အဲဒါ ဘယ္ေနရာ ဘယ္ေဒသ ဆိုတာ ေသခ်ာေရးျပပါအံုးလို႔ ဆိုလာတာနဲ႔၊ မလႈပ္ရွားတာၾကာၿပီျဖစ္တဲ့၊ စာေရးခ်င္စိတ္တခ်ဳိ႕ႏိုးထသြားခဲ့တာပါ။ ေက်းဇူးပါ